ΣτΕ Δ΄ 540/2025: Αιμοδοσία. Λόγοι αποκλεισμού. Λόγοι συνδεόμενοι με τη σεξουαλική συμπεριφορά
ΣτΕ 540/2025 Δ΄ Τμ.
Πρόεδρος : Ηλίας Μάζος, Αντιπρόεδρος
Εισηγητής : Ουρανία Νικολαράκου, Σύμβουλος της Επικρατείας
Αιμοδοσία. Λόγοι αποκλεισμού. Λόγοι συνδεόμενοι με τη σεξουαλική συμπεριφορά. Γνωμοδότηση Συμβουλευτικής Επιτροπής Αιμοδοσίας. Απόκλιση Υπουργού από τη γνωμοδότηση.
Ι. Με την αίτηση ακυρώσεως ζητήθηκε η ακύρωση της Γ.Π. οικ. 900/10.1.2022 απόφασης του Υπουργού και της Αναπληρώτριας Υπουργού Υγείας με τίτλο «Καθορισμός περιεχομένου εντύπου “Ιστορικό αιμοδότη”» (Β΄ 36/10.1.2022), κατά το μέρος που αφορά τον εκ νέου καθορισμό των περιπτώσεων αποκλεισμού από την αιμοδοσία.
ΙΙ. Κατά την έννοια των διατάξεων του π.δ. 138/2005 και του ν. 3402/2005, ερμηνευομένων υπό το φως των ρυθμίσεων της οδηγίας 2004/33/ΕΚ και του άρθρου 21 παρ. 3 του Συντάγματος, ο καθορισμός λόγων οριστικού ή προσωρινού αποκλεισμού από την αιμοδοσία συνδεομένων με τη σεξουαλική συμπεριφορά, πρέπει να προκύπτει ότι στηρίζεται στην εκτίμηση επιστημονικών δεδομένων και, ιδίως, δεδομένων σχετικών με την επιδημιολογική κατάσταση στη χώρα, βάσει των οποίων να τεκμηριώνεται ότι οι καθοριζόμενες μορφές σεξουαλικής συμπεριφοράς των υποψηφίων αιμοδοτών συνεπάγονται κίνδυνο μεταδόσεως λοιμωδών νοσημάτων μέσω της μεταγγίσεως αίματος. Κατά την εκτίμηση των ανωτέρω δεδομένων λαμβάνονται υπόψη και στοιχεία σχετικά με τα διαθέσιμα τεχνολογικά μέσα και τις εξελίξεις της επιστήμης ως προς τις μεθόδους ελέγχου και επεξεργασίας του συλλεγομένου αίματος, καθώς και στοιχεία αναγόμενα στον τρόπο οργάνωσης του συστήματος αιμοδοσίας στη χώρα. Η πρόβλεψη λόγων αποκλεισμού από την αιμοδοσία συνδεομένων με τη σεξουαλική συμπεριφορά, εφ’ όσον στηρίζεται σε προσήκουσα εκτίμηση των ανωτέρω δεδομένων και καθορίζεται στην έκταση που αυτό είναι αναγκαίο για την πρόληψη του κινδύνου που συνεπάγεται η μετάδοση λοιμωδών νοσημάτων για την υγεία της ευπαθούς ομάδας των μεταγγιζομένων ασθενών, δεν συνιστά διακριτική μεταχείριση λόγω γενετήσιου προσανατολισμού, αλλά μέτρο στηριζόμενο σε αντικειμενικά στοιχεία, το οποίο λαμβάνεται σε εκπλήρωση της επιταγής του άρθρου 21 παρ. 3 του Συντάγματος για την εξασφάλιση υψηλού επιπέδου προστασίας της δημόσιας υγείας (βλ. και απόφαση γαλλικού Conseil d’État της 28.12.2017, No 400580 και No 414973). Άλλωστε, η αιμοληψία συνιστά ιατρική πράξη και, ως εκ τούτου, η ρύθμιση των όρων διεξαγωγής της πρέπει, προεχόντως, να ανταποκρίνεται στους κανόνες της επιστήμης που διασφαλίζουν την άρτια και ασφαλή οργάνωση του συστήματος αιμοδοσίας. Περαιτέρω, από τον συνδυασμό των άρθρων 14 και 4 παρ. 2 περ. 23 του ν. 3402/2005 συνάγεται ότι η εκτίμηση των προαναφερθέντων δεδομένων που συνδέονται με τη θέσπιση λόγων αποκλεισμού από την αιμοδοσία ανήκει, κατ’αρχήν, στη Συμβουλευτική Επιτροπή Αιμοδοσίας, στην οποία έχει ανατεθεί η αρμοδιότητα να γνωμοδοτεί για όλα τα σχετικά τεχνικά και επιστημονικά ζητήματα και η οποία αποτελείται από πρόσωπα με ειδική κατάρτιση και εμπειρία στον χώρο της αιμοδοσίας και της μεταγγισιοθεραπείας. Συνεπώς, η έκδοση της υπουργικής απόφασης για τον καθορισμό του περιεχομένου του εντύπου «Ιστορικό Αιμοδότη» και την εξειδίκευση των λόγων αποκλεισμού από την αιμοδοσία πρέπει να στηρίζεται σε γνωμοδότηση της ανωτέρω Επιτροπής. Δεν αποκλείεται, πάντως, ο Υπουργός Υγείας, ο οποίος έχει την αποφασιστική αρμοδιότητα, να αποκλίνει από τη γνωμοδότηση της Επιτροπής. Στην περίπτωση αυτή, όμως, πρέπει να προκύπτει ότι η απόκλιση στηρίζεται επίσης στην εκτίμηση επιστημονικών και επιδημιολογικών δεδομένων.
ΙΙΙ. Εν προκειμένω, με την προσβαλλόμενη υπουργική απόφαση ρυθμίσθηκε εκ νέου το ζήτημα των περιπτώσεων αποκλεισμού από την αιμοδοσία και καταργήθηκε η προηγούμενη υπουργική απόφαση Α3β/3663/1.4.2015, η οποία προέβλεπε, μεταξύ άλλων, ότι αποκλείεται από την αιμοδοσία «Όποιος έχει έστω και μια ομοφυλοφιλική σχέση από το 1977». Πριν από την έκδοση της προσβαλλόμενης απόφασης, η Συμβουλευτική Επιτροπή Αιμοδοσίας, με την από 14.12.2021 γνωμοδότηση της, εισηγήθηκε την τροποποίηση του εντύπου «Ιστορικό Αιμοδότη» και την πρόβλεψη του αποκλεισμού από την αιμοδοσία, μεταξύ άλλων, των ανδρών που είχαν έστω και μία σεξουαλική επαφή με άνδρες τους τελευταίους δώδεκα μήνες και των γυναικών που είχαν έστω και μία σεξουαλική επαφή με άνδρα που είχε σεξουαλική επαφή με άνδρα τους τελευταίους δώδεκα μήνες (περιπτώσεις 1 και 2). Με την προσβαλλόμενη απόφαση η γνωμοδότηση της Επιτροπής έγινε δεκτή πλην των ανωτέρω περιπτώσεων 1 και 2, οι οποίες δεν περιελήφθησαν στο έντυπο «Ιστορικό αιμοδότη». Εφ’ όσον, όμως, η γνωμοδότηση της Συμβουλευτικής Επιτροπής Αιμοδοσίας στηρίζεται στην ανάλυση των επιδημιολογικών δεδομένων της χώρας, επιστημονικών δεδομένων, καθώς και των δεδομένων σχετικά με την οργάνωση του εθνικού συστήματος αιμοδοσίας, η νέα ρύθμιση των περιπτώσεων αποκλεισμού που εισάγεται με την προσβαλλόμενη υπουργική απόφαση, με την οποία, κατ’ απόκλιση από τη γνωμοδότηση της Επιτροπής, δεν προβλέπεται κανένας περιορισμός ως προς την καταλληλότητα για αιμοδοσία των ανδρών που έχουν σεξουαλική επαφή με άνδρα κατά τους τελευταίους δώδεκα μήνες (και των γυναικών που έχουν σεξουαλική επαφή με άνδρα που είχε σεξουαλική επαφή με άνδρα κατά τους τελευταίους δώδεκα μήνες), χωρίς να προκύπτει ότι ελήφθησαν υπόψη άλλες γνωμοδοτήσεις, επιστημονικές μελέτες ή αναφορές επιδημιολογικών δεδομένων, δεν έχει θεσπισθεί νομίμως.
