Τοποθέτηση στη Διαρκή Επιτροπή Οικονομικών Υποθέσεων της Βουλής για τον Προϋπολογισμό
"Η Ελλάδα του Προϋπολογισμού του 2026, είναι η Ελλάδα που σχεδιάζει, που δημιουργεί, που εξελίσσεται. Είναι η Ελλάδα που προχωρά μπροστά"
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,
Επιτρέψτε μου να ξεκινήσω από κάτι πολύ ουσιαστικό. Από κάτι που συμβαίνει σήμερα και αφορά χιλιάδες σπίτια, χιλιάδες νοικοκυριά, που συχνά δεν έχουν την πολυτέλεια να παρακολουθούν μακροοικονομικούς δείκτες, αλλά αξιολογούν την πολιτική μέσα από την καθημερινότητά τους.
Σήμερα 886.883 ενοικιαστές, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΑΑΔΕ, βλέπουν στους λογαριασμούς τους την επιστροφή ενός μηνιαίου ενοικίου. Συνολικά θα διατεθούν σχεδόν 200 εκατ. ευρώ, για την ακρίβεια 199,5 εκατ. ευρώ, που θα στηρίξουν όσους έχουν πραγματική ανάγκη και το μέτρο αυτό επιδιώκει να απαντήσει σε ένα από τα πιο πιεστικά ζητήματα της εποχής μας, μαζί με πολλά άλλα μέτρα, προφανώς: το στεγαστικό. Είναι μια πολιτική που αποδεικνύει ότι το κράτος μπορεί να σταθεί στο πλευρό των πολιτών με τρόπο απτό, συγκεκριμένο και δίκαιο.
Παράλληλα, 1,4 εκατομμύρια συνταξιούχοι λαμβάνουν από την περασμένη Δευτέρα την ετήσια ενίσχυση των 250 ευρώ. Μια μόνιμη πολιτική επιλογή, ένα μόνιμο μέτρο. Μια σταθερή απόφαση να στηρίξουμε εκείνους που έχουν σηκώσει δυσανάλογα βάρη στην κρίση, εκείνους που είδαν το εισόδημά τους να μειώνεται, που βίωσαν σκληρές περικοπές. Είναι μια ενίσχυση που νομίζω είναι δίκαιη και απολύτως αναγκαία.
Αυτά τα δύο μέτρα τα οποία είχαμε ανακοινώσει μαζί με τον κύριο Πετραλιά καθώς και με την αύξηση του προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων την Τρίτη του Πάσχα έρχονται τώρα να εφαρμοστούν και δείχνουν ότι η Ελλάδα έχει περάσει σε μια νέα οικονομική πραγματικότητα. Ότι μπορούμε πλέον να στηρίζουμε τους πολίτες με πρόγραμμα, με συνέπεια, με μόνιμο τρόπο. Ότι το κράτος μπορεί πια να επιστρέφει στην κοινωνία αυτό που της αναλογεί επειδή έχει δημοσιονομική σταθερότητα, προβλεψιμότητα και πειθαρχία.
Και αυτό, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, είναι το σημείο στο οποίο συνδέεται άμεσα ο Προϋπολογισμός του 2026. Είναι η επιβεβαίωση ότι η χώρα έχει αφήσει πίσω της τη λογική της κρίσης και έχει μπει στη τροχιά της ανάπτυξης. Ότι δεν διαχειριζόμαστε πια ελλείμματα και κινδύνους, αλλά δυνατότητες και προοπτικές. Ύστερα από μια τρομακτικά σκληρή δεκαετία η οικονομική πολιτική πλέον για την Ελλάδα είναι μια άσκηση δημιουργίας στο πλαίσιο προβλημάτων, στο πλαίσιο προκλήσεων αλλά με μία αναπτυξιακή και δημιουργική λογική παρόλα αυτά.
Ήταν πολλά χρόνια πριν, πριν από το 2019, όπου οι προϋπολογισμοί προσπαθούσαν να αποφύγουν το χειρότερο, όχι να πετύχουν το καλύτερο. Ήταν η καταγραφή μιας οικονομίας που λειτουργούσε υπό πίεση, υπό στενότητα, υπό επιτήρηση. Σήμερα βρισκόμαστε σε μια νέα πραγματικότητα. Ο Προϋπολογισμός του 2026 σηματοδοτεί ένα ακόμη βήμα σε μια μετάβαση: από μια δημοσιονομική πολιτική που προσπαθεί να «κρατήσει τη χώρα όρθια» τότε, σε μια πολιτική που προσπαθεί να χτίσει μια καλύτερη Ελλάδα για όλες και όλους.
Τι άλλαξε; Ποιο είναι το θεμέλιο αυτής της νέας δυναμικής; Πολλά, είναι η απάντηση, μέσα σε όλα αυτά τα χρόνια: εξυγιάνθηκε το τραπεζικό σύστημα, ισορροπήσαμε δημοσιονομικά τη χώρα, τον προϋπολογισμό, έγιναν πάρα πολλές μεταρρυθμίσεις. Ένα πακέτο μεταρρυθμίσεων σε κάθε πτυχή, σε κάθε τομέα πολιτικής, πράγματα τα οποία τα βλέπουμε σήμερα να τα συζητάνε σε άλλες χώρες της Ευρώπης ως απολύτως απαραίτητα για να ξεφύγουν πολλές ευρωπαϊκές χώρες από προβλήματα τα οποία συναντούν, στην Ελλάδα ήταν διλήμματα και προκλήσεις που απαντήθηκαν τα προηγούμενα χρόνια. Να αναφέρω την ψηφιακή μετάβαση η οποία ήταν ένας καταλύτης για όλες τις άλλες μεταρρυθμίσεις. Κατέστησε εφικτή τη μάχη κατά της φοροδιαφυγής σε ακόμη μεγαλύτερο βαθμό, πέρα από την ανεξαρτησία της ΑΑΔΕ. Έκανε ευρύτερα και περισσότερο δυνατή τη δημιουργία δημοσιονομικού χώρου. Επέτρεψε να υλοποιηθεί η μεγαλύτερη φορολογική μείωση των τελευταίων δεκαετών.
Τα μέτρα τα οποία ανακοίνωσε ο Πρωθυπουργός στη ΔΕΘ και που ψηφίσαμε πρόσφατα σε νόμο, είναι η μεγαλύτερη φοροαπαλλαγή της Μεταπολίτευσης και όλο αυτό έγινε χωρίς να απειληθεί η δημοσιονομική σταθερότητα. Αλλά και πολλά άλλα μέτρα είχαν αυτή την υφή, την πτυχή σε ό,τι αφορά τη φορολογική διοίκηση.
Τα ηλεκτρονικά βιβλία, οι διασταυρώσεις σε πραγματικό χρόνο, η διασύνδεση των ταμειακών μηχανών, η ψηφιακή τιμολόγηση, η άμεση παρακολούθηση συναλλαγών, η σταδιακή εξάλειψη σκοτεινών διαδρομών. Εργαλεία που μας έδωσαν για πρώτη φορά τη δυνατότητα να περιορίσουμε πολύ ουσιαστικά τη φοροδιαφυγή. Μια χώρα δεν μπορεί να έχει κοινωνική πολιτική αν δεν έχει φορολογική δικαιοσύνη. Δεν μπορεί να έχει μείωση φόρων αν δεν έχει φορολογική διαφάνεια. Δεν μπορεί να στηρίξει τους αδύναμους αν δεν έχει σταθερά δημόσια οικονομικά. Και βέβαια το σύνολο των μεταρρυθμίσεων ήταν απολύτως απαραίτητο για να τα πετύχουμε όλα αυτά.
Και επιτρέψτε μου εδώ μία κρίσιμη παρατήρηση για το μέτρο της επιστροφής ενοικίου με το οποίο ξεκίνησα την ομιλία μου. Από του χρόνου, η ίδια η λειτουργία του μέτρου εκτιμούμε ότι θα οδηγήσει σε πολύ μεγαλύτερη διαφάνεια στη στεγαστική αγορά. Γιατί πλέον ο ενοικιαστής θα έχει άμεσο οικονομικό κίνητρο να δηλώνει το πραγματικό ύψος του ενοικίου, όχι μικρότερο απ’ ότι φαίνεται από τα στοιχεία τα οποία είδαμε φέτος και που μας έδωσε και η ΑΑΔΕ, υπάρχει μια αντανάκλαση την οποία όλοι νομίζω συναινούμε ότι είναι χαμηλότερη. Το μέσο ενοίκιο στην Ελλάδα, νομίζω ότι μπορούμε να συμφωνήσουμε, ότι υποεκπροσωπείται εάν πούμε ότι είναι στα 255 ευρώ το μήνα. Άρα, πρέπει να δημιουργήσουμε το σύνολο των συνθηκών για να εμφανιστούν οι πραγματικές οικονομικές συναλλαγές με κίνητρα και με εργαλεία διαφάνειας. Και υπό αυτή την έννοια εδώ δημιουργούμε ένα τέτοιου τύπου κίνητρο.
Μειώνεται ο φόρος για τους ιδιοκτήτες με την ενδιάμεση κλίμακα του 25%. Και οι ιδιοκτήτες έχουν πλέον κάθε λόγο να δηλώνουν τα πραγματικά ποσά, χωρίς τον φόβο ότι θα επιβαρυνθούν υπέρμετρα. Με άλλα λόγια, το σύνολο των μέτρων που υλοποιούμε έρχεται να δημιουργήσει μια νέα ισορροπία, όπου και οι δύο πλευρές –και ο ενοικιαστής και ο ιδιοκτήτης– ευνοούνται από αυτή τη διαφάνεια. Και αυτή η λειτουργία είναι που θα οδηγήσει σταδιακά σε μια πιο υγιή και λειτουργική αγορά ενοικίων.
Η συστηματική καταπολέμηση της φοροδιαφυγής είναι ο λόγος που σήμερα υπάρχουν 1,76 δισ. ευρώ, τα οποία μπορούν να επιστρέψουν στην κοινωνία με τη μορφή των φορολογικών ελαφρύνσεων.
Η κίνηση αυτή γίνεται μέσα από μία ευρύτερη μεταρρύθμιση, όπως έχουμε πει: μειώνουμε τους φόρους για μισθωτούς, συνταξιούχους, αγρότες, ελεύθερους επαγγελματίες. Αυξάνουμε σταθερά τις συντάξεις. Καταργούμε τη προσωπική διαφορά. Ενισχύουμε τους χαμηλοσυνταξιούχους μόνιμα. Όλα αυτά είναι πολιτικές που ενισχύουν το διαθέσιμο εισόδημα. Και όταν ενισχύεται το διαθέσιμο εισόδημα με σταθερό τρόπο και όχι ad hoc, όχι με επιδόματα «μιας χρήσης», τότε ενισχύεται συνολικά η οικονομική ευρωστία του τόπου, η κοινωνική συνοχή και η οικονομική δραστηριότητα.
Αυτός είναι και ο λόγος που ανάμεσα σε άλλα μαζί με την συνεχή αλλαγή στο παραγωγικό μας μοντέλο, στην αύξηση των επενδύσεων, στην αύξηση των εξαγωγών η ανάπτυξη αναμένεται να είναι 2,4% το 2026. Θυμίζω ότι ο μέσος όρος της ευρωζώνης είναι πολύ μικρότερος από αυτό. Αυτός είναι και ο λόγος που οι επενδύσεις αυξάνονται από τη μία χρονιά στην άλλη με βάση τα στοιχεία του προϋπολογισμού του 2026 κατά 10,2%, όταν η αύξηση των επενδύσεων στην Ευρώπη είναι 2,5%. Βέβαια εδώ να πω ότι αυτή ήταν μία από τις κυρίαρχες παραμέτρους για να αξιολογήσει κανείς εάν η Ελλάδα αλλάζει το παραγωγικό της μοντέλο ή όχι.
Όταν ξεκινήσαμε το 2019 οι επενδύσεις προς ΑΕΠ ήταν κάπου στο 11% με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο να είναι στο 21%. Με βάση τα στοιχεία του προϋπολογισμού του 2026 θα πάμε στο 17,7%. Άρα, είμαστε σε μία πολύ καλή και υγιή διαδρομή. Αλλά είμαστε σε διαδρομή. Δεν έχει κατακτηθεί ο στόχος ακόμη και εκεί που μπορούμε και πρέπει να φτάσουμε. Παρόλα αυτά τα στοιχεία δείχνουν ότι έχουμε τη μεγαλύτερη αυξητική καμπύλη. Τη μεγαλύτερη αύξηση πανευρωπαϊκά, με αυτό το 10,2% το οποίο μόλις ανέφερα.
Η ανεργία πέφτει στο 8,6%, το χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων δεκαετιών. Είναι το χαμηλότερο σε σχέση με τα προ κρίσης επίπεδα. Διότι όταν δημιουργείται πραγματικός πλούτος, όχι λογιστικός, τότε η οικονομία όλη κινείται. Τότε αυξάνονται οι μισθοί. Αυξάνονται οι ευκαιρίες και η χώρα αποκτά ρυθμό, ορμή, προοπτική.
Και αυτή η προοπτική αποτυπώνεται και στην παραγωγική διάρθρωση της χώρας. Η Ελλάδα έχει αρχίσει να αλλάζει μοντέλο. Για πολλά χρόνια το μοντέλο το οποίο απέτυχε το 2008-2009 ήταν ένα εσωστρεφές μοντέλο, η εξάρτησή του από την κατανάλωση και τα δανεικά ήταν υπερβολική. Σήμερα βλέπουμε μια νέα πραγματικότητα στην Ελλάδα. Βλέπουμε νέους κλάδους να αναπτύσσονται: στην τεχνολογία, στην ενέργεια, στα logistics, στη μεταποίηση, σε στοχευμένα είδη τουρισμού. Νέες επιχειρήσεις να δημιουργούνται. Νέους επιστήμονες να επιστρέφουν. Νέους επενδυτές να εμπιστεύονται τη χώρα.
Να αναφέρω ενδεικτικά ότι την περασμένη εβδομάδα είχαμε την ανακοίνωση της εξαγοράς του Χρηματιστηρίου Αθηνών από την Euronext, η οποία είναι μια στρατηγική αναβάθμιση της χώρας. Αυξάνεται η ρευστότητα για τις ελληνικές επιχειρήσεις. Η διασύνδεση με τις διεθνείς κεφαλαιαγορές ενισχύεται. Οι ελληνικές επιχειρήσεις αποκτούν πρόσβαση σε μεγαλύτερη και περισσότερη χρηματοδότηση. Η αγορά γίνεται πιο βαθιά, πιο ώριμη, πιο ανταγωνιστική. Και είναι μια εξέλιξη που δείχνει ότι η Ελλάδα δεν είναι πια ένα περιφερειακό χρηματοοικονομικό σύστημα, είναι μέρος ενός ισχυρού ευρωπαϊκού δικτύου.
Ο Καγκελάριος της Γερμανίας, ο κύριος Μέρτς, πριν από λίγες εβδομάδες ανέφερε ότι ιδανικά η Ευρώπη χρειάζεται να έχει ένα πανευρωπαϊκό χρηματιστήριο. Η Έκθεση Ντράγκι αναφέρει ότι πρέπει να έχουμε πολλές διασυνοριακές συγχωνεύσεις και εξαγορές. Nα δημιουργήσουμε ευρωπαίους πρωταθλητές. Με τη στάση μας ως χώρα εμείς ηγούμαστε αυτής της προσπάθειας με τελευταία πράξη αυτή που ανέφερα πριν σε σχέση με το Χρηματιστήριο Αθηνών. Ταυτόχρονα, αξίζει κανείς να υπογραμμίσει κάτι εξίσου σημαντικό, αν θέλετε το επιστέγασμα της πολιτικής για μια ολόκληρη γενιά. Είναι η σταθερή μείωση του δημοσίου χρέους. Από 154,2% το 2024, στο 145,9% το 2025, στο 138,2% το 2026 και με πρόβλεψη να περάσουμε κάτω από το 120% το 2029, να πάμε δηλαδή στο 119%. Σκεφτείτε ότι μετά τον Covid-19 είχαμε φτάσει λίγο κάτω από το 210% του ΑΕΠ. Άρα, αυτή είναι η πιο ταχεία αποκλιμάκωση χρέους σε όλη την Ευρώπη. Αυτή η πορεία δείχνει ότι είμαστε μία χώρα αξιόπιστη. Δείχνει ότι μπορούμε να στηριχθούμε στις δυνάμεις μας. Δείχνει ότι μπορούμε να σχεδιάσουμε μακροπρόθεσμα. Κάθε ποσοστιαία μονάδα μείωσης του χρέους μειώνει το κόστος δανεισμού, μειώνει το ρίσκο, ενισχύει την εμπιστοσύνη. Οι πρόωρες αποπληρωμές έχουν μειώσει το κόστος εξυπηρέτησης κατά 800 εκατ. ευρώ τον χρόνο. Αυτά τα χρήματα δεν πάνε πια σε τόκους.
Και εδώ θέλω να αναφερθώ σε κάτι θεμελιώδες και βαθύτερο. Αυτό το οποίο βρίσκει την αντανάκλασή του διεθνώς από αυτήν την πολιτική είναι ότι είμαστε μια χώρα με πολιτική και οικονομική ωριμότητα. Δεν υπάρχουν θιασώτες της δραχμής. Μπορεί να υπάρχουν πειρασμοί για ρητορικές παροχές που δεν είναι εφικτό να τεκμηριωθούν από τα δημοσιονομικά και μακροοικονομικά στοιχεία, αλλά έχουν περάσει πάρα πολλά χρόνια από τότε που η χώρα βρισκόταν σε παλινδρόμηση για την ευρωπαϊκή της πορεία.
Η ωριμότητα όλων μας έχει αυξηθεί κατακόρυφα, έχει αυξηθεί κυρίως μέσα στην κοινωνία, έχοντας πάρει πολύ δύσκολες επιλογές. Και αυτός είναι ένας θησαυρός για τη χώρα. Ένα από τα μεγαλύτερα κεφάλαιά της. Και αυτή η πολιτική σταθερότητα είναι που επιτρέπει στην οικονομία να αναπνέει, στις επιχειρήσεις να επενδύουν, στους νέους να σχεδιάζουν, στις οικογένειες να δημιουργούν. Αυτή η σταθερότητα είναι που μας επιτρέπει σήμερα να συζητάμε έναν προϋπολογισμό με θετικό πρόσημο, αναπτυξιακό, όχι φοβικό ή περιοριστικό. Έναν προϋπολογισμό επεκτατικό.
Δεν ήταν αυτονόητο ότι φτάσαμε έως εδώ, δεν ήταν αυτονόητο το πώς φτάσαμε έως εδώ. Χρειάστηκαν δύσκολες αποφάσεις, δουλειά, μεταρρυθμίσεις, αλλαγή νοοτροπίας σε μια δημόσια διοίκηση που για δεκαετίες ήταν κλειστή, αργή, γραφειοκρατική. Όμως η αλλαγή ήρθε και βρίσκεται σε μία πορεία διαρκούς βελτίωσης. Οφείλουμε αυτό να το αξιοποιήσουμε. Είναι μία κοινή εθνικής μας προίκα. Γιατί, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, η σταθερότητα από μόνη της δεν αρκεί. Είναι η βάση πάνω στην οποία χτίζεις και πρέπει να χτίσουμε μία οικονομία, ανταγωνιστική, δίκαιη και ανθεκτική.
Μια οικονομία που αξιοποιεί το ανθρώπινο κεφάλαιο της χώρας, που δεν αφήνει τον νέο να αισθάνεται ότι πρέπει να φύγει για να διαπρέψει κάπου αλλού. Και αυτό μας φέρνει σε ένα ακόμη κομβικό στοιχείο του προϋπολογισμού: την ενίσχυση της μισθωτής εργασίας. Γιατί ας είμαστε ειλικρινείς: για πάρα πολλά χρόνια στη χώρα μας η μισθωτή εργασία αντιμετωπιζόταν ως ένα δεδομένο, ως κάτι που δεν χρειαζόταν έντονα στήριξη. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια οι συνθήκες στην αγορά εργασίας έχουν αλλάξει. Οι επιχειρήσεις αναπτύσσονται, οι επενδύσεις αυξάνονται, οι θέσεις εργασίας δημιουργούνται με ταχύτερο ρυθμό. Αυτό είναι αποτέλεσμα σταθερότητας και μεταρρυθμίσεων.
Εξίσου σημαντική, όμως, είναι και η στήριξη των ακριτικών περιοχών. Μπορεί πολλά από αυτά τα ζητήματα να φαίνονται τεχνικά, όπως αποτυπώνονται στους κωδικούς του προϋπολογισμού ή στα άρθρα που ψηφίζουμε στη Βουλή, έχουν όμως έντονα την αναπτυξιακή, την περιφερειακή και την οικονομική παράμετρο. Γιατί όταν στηρίζεις έναν οικισμό 1.700 κατοίκων σε μια ακριτική περιοχή, δεν κάνεις απλώς μια οικονομική πολιτική. Κάνεις μια πολιτική εθνικής συνοχής. Στηρίζεις ανθρώπους που κρατούν ζωντανά τα σύνορα. Που κρατούν ζωντανές κοινότητες που αλλιώς θα μαράζωναν. Και γι’ αυτό ακριβώς ο προϋπολογισμός προβλέπει ειδικά μέτρα στήριξης αυτών των περιοχών, γιατί εκεί κρίνεται ένα κομμάτι της εθνικής μας συνοχής, της εθνικής μας εξίσωσης.
Σε αυτό το σημείο θέλω να σταθώ και στο δημόσιο επενδυτικό πρόγραμμα. Τα 16,7 δισ. ευρώ. που επενδύονται σε υποδομές είναι πραγματικότητα που τη βλέπουμε σε σχολεία, σε νοσοκομεία, σε δρόμους, σε λιμάνια, σε δίκτυα. Είναι έργα που αλλάζουν την καθημερινότητα των πολιτών, έργα που κάνουν πιο λειτουργικές τις πόλεις και τις περιφέρειες, έργα που βελτιώνουν την ποιότητα ζωής. Και το σημαντικότερο έργο είναι ότι ενισχύουν την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας. Γιατί δεν υπάρχει ανάπτυξη χωρίς υποδομές. Και δεν υπάρχει πραγματική περιφερειακή ανάπτυξη χωρίς ουσιαστικές και στοχευμένες δημόσιες επενδύσεις.
Δεν υπάρχει ανταγωνιστική χώρα, αν δεν είναι μια χώρα με σύγχρονη, καθαρή, αποτελεσματική δημόσια διοίκηση και δημόσια υπηρεσίες. Εδώ συνδέεται το άλλο μεγάλο ζήτημα, η παραγωγική ταυτότητα της χώρας. Η αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου δεν έχει ολοκληρωθεί, όπως είπα πριν. Βρισκόμαστε σε μια διαδικασία υγειούς και ταχείας μετεξέλιξης.
Εξελίσσεται, όμως, σταθερά συστηματικά και συμβαδίζει με αυτή τη βαθιά αλλαγή νοοτροπίας την οποία επιδίωξα να περιγράψω πριν. Ολοένα και περισσότεροι επαγγελματίες, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, νέοι επιστήμονες, νέοι επιχειρηματίες αποκτούν εξωστρέφεια.
Να αναφέρω απλώς τα στοιχεία των εξαγωγών πριν την κρίση. Ήμασταν στο 20% του ΑΕΠ στις εξαγωγές. Τώρα είμαστε πάνω από το 40%, είμαστε στο 42%. Να πω, όμως, μόνος μου ότι ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι 51%. Άρα χρειάζεται να συνεχίσουμε αυτή τη διαδρομή, να συνεχίσουμε να επενδύουμε στην εξωστρέφεια της χώρας και της οικονομίας διεκδικώντας ένα υγειές και ισορροπημένο οικονομικό μοντέλο το οποίο περιλαμβάνει όλα τα στοιχεία της εξίσωσης.
Αξίζει να διαμορφωθεί και διαμορφώνονται στο πεδίο. μια κουλτούρα η οποία πριν από την κρίση δεν υπήρχε στη χώρα. Η κουλτούρα της δημιουργίας, της επέκτασης, της καινοτομίας και της εξωστρέφειας. Αυτή η κουλτούρα και η εισαγωγή της στην ελληνική επιχειρηματικότητα είναι που ανάμεσα σε άλλα έχουν δημιουργήσει αυτόν τον θετικό, αυτόν τον ενάρετο κύκλο για την οικονομία.
Για χρόνια ζούσαμε με την αγωνία ότι η Ελλάδα δεν παράγει αρκετά. Σήμερα, όμως, είμαστε μια χώρα που παράγει και παράγει πολλά. Παράγει υπηρεσίες, παράγει προϊόντα, παράγει τεχνολογία, παράγει καινοτομία. Το βλέπουμε στις εξαγωγές, όπως είπα πριν, το βλέπουμε στη μεταποίηση που αναπτύσσεται με ρυθμούς που δεν είχαμε συνηθίσει. Το βλέπουμε στις άμεσες ξένες επενδύσεις που έρχονται στη χώρα και δημιουργούν νέες προοπτικές.
Και αυτή η δυναμική δεν είναι μόνο οικονομική, είναι και βαθιά κοινωνική. Μια χώρα που παράγει είναι μια χώρα που δημιουργεί ευκαιρίες, μια χώρα που σέβεται την εργασία, μια χώρα που δεν φοβάται τον ανταγωνισμό και που μπορεί να σταθεί ισότιμα στο ευρωπαϊκό περιβάλλον.
Δεν θα μπορούσα να παραλείψω να αναφερθώ και στον κρίσιμο τομέα της Ενέργειας, με δεδομένη την αποτύπωση την οποία είδαμε να συντελείται και πριν από λίγες εβδομάδες στο πεδίο, τη μοναδική δυνατότητα να γίνουμε κόμβος ενέργειας με δίκτυα που διασυνδέουν την Ευρώπη, την Ανατολική Μεσόγειο, τα Βαλκάνια. Η σταθερότητα των τελευταίων ετών μας επιτρέπει να προσελκύσουμε επενδύσεις και σε αυτό το τομέα. να ενισχύσουμε την ασφάλεια εφοδιασμού και να μειώσουμε το κόστος για τα νοικοκυριά και για τις επιχειρήσεις.
Την ίδια στιγμή, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η κοινωνική πολιτική, παρότι πρέπει να είναι στοχευμένη και να στηρίζονται όλες εκείνες οι κοινωνικές ομάδες οι οποίες το έχουν ανάγκη, δεν μπορεί να εξαντλείται μόνο στα αμιγή μέτρα στήριξης, στα επιδόματα. Η κοινωνική πολιτική είναι πρώτα απ’ όλα μια πολιτική ευκαιριών: Στήριξη της εργασίας, στήριξη των οικογενειών, στήριξη της στέγασης, στήριξη των νέων που θέλουν να δημιουργήσουν, στήριξη της Περιφέρειας.
Όλα αυτά είναι παρόντα σε αυτόν τον Προϋπολογισμό. Όλα αυτά συνθέτουν ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο όπου το κράτος δεν λειτουργεί μόνο πυροσβεστικά, αλλά δημιουργεί συνθήκες ευημερίας.
Και σε αυτό το πλαίσιο θα ήθελα να αναφερθώ και σε κάτι που συχνά νομίζω δεν αποτιμάται όσο πρέπει. Η πρόσφατη αναβάθμιση από τη Fitch αφορά κάθε πολίτη και η δημοσιονομική αξιοπιστία, γενικά από το σύνολο αυτών των αναβαθμίσεων, από τους οίκους αξιολόγησης της οικονομίας, αφορούν όλους μας. Γιατί; Γιατί αφορά το επιτόκιο για τα δάνεια μιας μικρής επιχείρησης, αφορά το επιτόκιο ενός στεγαστικού δανείου, αφορά το κόστος δανεισμού του κράτους και άρα, επικαθορίζει το σύνολο των επιλογών που το κράτος μπορεί να κάνει για να στήριξει την κοινωνία.
Αφορά την εμπιστοσύνη που δείχνουν οι αγορές στην ελληνική οικονομία. Είδαμε τι σημαίνει η εμπιστοσύνη αυτή να χάνεται. Και η εμπιστοσύνη αυτή δεν χαρίζεται. Κερδίζεται.
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, έχουν γίνει πολλά. Αυτονοήτως υπάρχουν ακόμη πάρα πολλά τα οποία πρέπει και μπορούν να γίνουν. Ο Προϋπολογισμός του 2026 δεν είναι η κορύφωση. Είναι το επόμενο βήμα.
Και αυτό τι μας λέει; Είναι κάτι πάρα πολύ σημαντικό. Ότι για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες, η εννοιολογία της κρίσης δεν είναι αυτή η οποία καθορίζει το μέλλον αυτής της χώρας. Το μέλλον το καθορίζουμε πλέον εμείς. Με σχέδιο, με σταθερότητα, με μεταρρυθμίσεις, με δικαιοσύνη, με φιλοδοξία.
Και αν κάτι οφείλουμε στους πολίτες είναι ακριβώς αυτό, ότι η Ελλάδα μπορεί να γίνει μια χώρα που δεν φοβάται το αύριο αλλά το διαμορφώνει, το συνδιαμορφώνει. Μία χώρα που δεν θα κυνηγά ευκαιρίες, θα δημιουργεί.
Μια χώρα που δεν θα εγκλωβίζεται στην αβεβαιότητα, θα πατάει σε σταθερά θεμέλια.
Αυτή είναι η Ελλάδα του Προϋπολογισμού του 2026, η Ελλάδα που σχεδιάζει, που δημιουργεί, που εξελίσσεται.
Η Ελλάδα προχωρά μπροστά.
Στο χέρι όλων μας είναι να αξιοποιήσουμε αυτή τη δυναμική και να την κάνουμε το κοινό θεμέλιο της νέας εποχής για την πατρίδα μας.
Σας ευχαριστώ πολύ.
ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ
"Η ελληνική περίπτωση δεν αποτελεί πλέον παράδειγμα προς αποφυγή, αλλά μελέτη περίπτωσης μετασχηματισμού"
Άρθρο γνώμης στους Financial Times: Πώς η ανάκαμψη της Ελλάδας μπορεί να αποτελέσει έμπνευση για την Ευρώπη.
Η Ευρώπη επί σειρά ετών αναγνωρίζει τι πρέπει να κάνει, αλλά δεν δρα με την αναγκαία ταχύτητα. Ο πρώην Ιταλός πρωθυπουργός, Μάριο Ντράγκι, προειδοποίησε πέρυσι ότι χωρίς βαθύτερη ολοκλήρωση, η ΕΕ κινδυνεύει να εγκλωβιστεί σε μια παρατεταμένη στασιμότητα. Μεταξύ των βασικών του προτάσεων, ξεχωρίζει η ανάγκη για μεγαλύτερη ευελιξία και στόχευση στην κίνηση κεφαλαίων μεταξύ των κρατών-μελών. Η πρόκληση της Ευρώπης σήμερα δεν είναι η απουσία ανάλυσης αλλά η απουσία συντονισμένης εφαρμογής. Η Ευρωζώνη χρειάζεται πλέον να μετατρέψει τις κοινές προτεραιότητες σε κοινά αποτελέσματα.
Η εμπειρία της Ελλάδας δείχνει πως αυτή η φιλοδοξία μπορεί να τεθεί σε εφαρμογή. Την τελευταία δεκαετία, η χώρα μετέτρεψε τις διαρκείς μεταρρυθμίσεις σε διαρκή αξιοπιστία. Το 2024, η Ελλάδα πέτυχε ένα από τα υψηλότερα πρωτογενή πλεονάσματα στην Ευρώπη (κοντά στο 4,8% του ΑΕΠ), ενώ διατήρησε ανάπτυξη πάνω από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης. Μόνο έξι από τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ εμφάνισαν δημοσιονομικά πλεονάσματα πέρυσι, και τα τέσσερα από αυτά, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, είχαν περάσει από προγράμματα του ΔΝΤ τα τελευταία 15 χρόνια. Στην περίπτωσή μας, μια χώρα που κάποτε θεωρείτο “το προβληματικό παιδί” της Ευρωζώνης, δανείζεται πλέον στις διεθνείς αγορές με αποδόσεις χαμηλότερες από άλλες ευρωπαϊκές χώρες– μια ανατροπή που λίγοι θα προέβλεπαν πριν από μια δεκαετία.
Ο πρόσφατος προϋπολογισμός που κατατέθηκε στο Ελληνικό Κοινοβούλιο προβλέπει ανάπτυξη 2,4% το 2026, με το δημόσιο χρέος να αναμένεται να υποχωρήσει κάτω από το 140% του ΑΕΠ. Πριν από το 2030, το ελληνικό δημόσιο χρέος προβλέπεται να πέσει κάτω από το 120%, σηματοδοτώντας μια καθοριστική και συμβολική ρήξη με το παρελθόν. Η βελτίωση αυτή αντικατοπτρίζει σταθερά και διατηρήσιμα πρωτογενή πλεονάσματα, ισχυρότερη ονομαστική ανάπτυξη και την πρόωρη αποπληρωμή παλαιότερων επίσημων δανείων.
Η δημοσιονομική εξυγίανση έχει πορευτεί παράλληλα με τον εκσυγχρονισμό του κράτους. Πριν από μια δεκαετία, οι πολίτες σχημάτιζαν ουρές στις δημόσιες υπηρεσίες· σήμερα, περισσότερες από 2.000 υπηρεσίες είναι διαθέσιμες μέσω της κυβερνητικής πλατφόρμας gov.gr, η οποία έχει επιταχύνει δισεκατομμύρια ψηφιακών συναλλαγών σε όλο το δημόσιο. Από φορολογικές δηλώσεις μέχρι την ίδρυση εταιρειών, διαδικασίες που κάποτε απαιτούσαν ημέρες, τώρα ολοκληρώνονται σε λίγα λεπτά. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατατάσσει πλέον την Ελλάδα ανάμεσα στις χώρες με τις ταχύτερες επιδόσεις στην ψηφιακή πρόοδο.
Η συζήτηση για την ψηφιακή ταυτότητα βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη σε πολλές χώρες. Στην Ελλάδα, όμως, η μετάβαση έχει ήδη υλοποιηθεί, επειδή κατανοούμε ότι οι ψηφιακές ταυτότητες μειώνουν την απάτη, επιταχύνουν τις συναλλαγές, επιτρέπουν ασφαλή πρόσβαση σε υπηρεσίες και υποστηρίζουν την πρόσβαση όλων σε χρηματοοικονομικές υπηρεσίες. Από το 2022, οι πολίτες φέρουν ψηφιακές ταυτότητες και άδειες οδήγησης στα κινητά τους τηλέφωνα, χρησιμοποιώντας τες για συναλλαγές που απαιτούν απόδειξη ταυτότητας.
Η αξιοπιστία απέναντι στις αγορές και τους πολίτες ενισχύεται όταν οι άνθρωποι βιώνουν την αποτελεσματικότητα των δημόσιων θεσμών στην καθημερινότητά τους. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός έχει εξελιχθεί σε δομικό μοχλό ανάπτυξης και αποτελεί επιτακτική ανάγκη για την ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα. Ο ρυθμός της τεχνολογικής αλλαγής σημαίνει ότι η παραγωγικότητα, ο ανταγωνισμός και η ψηφιακή ανθεκτικότητα πρέπει να διαμορφώνουν τον τρόπο με τον οποίο η Ευρώπη σκέφτεται και λαμβάνει συλλογικές αποφάσεις για το οικονομικό της μέλλον.
Οι ίδιες δυνάμεις που αναδιαμορφώνουν την παραγωγικότητα και τον ανταγωνισμό, αναδιαμορφώνουν και το χρηματοοικονομικό τοπίο της Ευρώπης. Η Ευρώπη μιλά εδώ και χρόνια για την ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς, που θα ενίσχυε την ενοποίηση των κεφαλαιαγορών και θα ενδυνάμωνε τις τέσσερις ελευθερίες – αγαθά, υπηρεσίες, ανθρώπους και κεφάλαιο. Ωστόσο, η επίτευξη αυτού του στόχου απαιτεί τόσο θεσμικές αλλαγές όσο και αλλαγή νοοτροπίας. Η Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων δεν θα προκύψει από διακηρύξεις ή από οδηγίες και κανονισμούς. Προϋποθέτει την επίδειξη βούλησης για τη δημιουργία διασυνοριακής οικονομικής δραστηριότητας και την ανάδειξη ευρωπαϊκών πρωταθλητών.
Η εμπειρία της Ελλάδας προσφέρει μια πρακτική απεικόνιση αυτής της αρχής. Τους τελευταίους μήνες, έχει σημειωθεί ένα κύμα διασυνοριακών συγχωνεύσεων και εξαγορών στον τραπεζικό και χρηματοοικονομικό τομέα, συμπεριλαμβανομένης της εξαγοράς του Χρηματιστηρίου Αθηνών από την Euronext και της επένδυσης της UniCredit στην Alpha Bank.
Κι όμως, παρά την πρόοδο, η Ελλάδα εξακολουθεί να αντιμετωπίζει εγχώριες προκλήσεις. Πρέπει να προσελκύσει περισσότερες επενδύσεις για να ανασυγκροτήσει το κεφαλαιακό της απόθεμα. Οι εξαγωγές, αν και αυξανόμενες, εξακολουθούν να αποτελούν μικρότερο ποσοστό του ΑΕΠ σε σχέση με άλλες συγκρίσιμες οικονομίες. Η παραγωγικότητα και οι πραγματικοί μισθοί πρέπει να συνεχίσουν να αυξάνονται, ώστε να διατηρηθεί η πορεία σύγκλισης με τον ευρωπαϊκό πυρήνα.
Παράλληλα, οι δημογραφικές πιέσεις απαιτούν τολμηρές και φιλικές προς την οικογένεια οικονομικές πολιτικές που θα στηρίζουν τη συμμετοχή στην αγορά εργασίας και τη δεξαμενή ταλέντου που στηρίζει τη μελλοντική ανάπτυξη. Η πρόσφατη φορολογική μας μεταρρύθμιση αντικατοπτρίζει τη δέσμευση της Ελλάδας να αντιμετωπίσει τη δημογραφική συρρίκνωση, συμπεριλαμβανομένης της σταδιακής κατάργησης του ΕΝΦΙΑ για κύριες κατοικίες μικρών κοινοτήτων – ένα μέτρο που αποσκοπεί στην ελάφρυνση των νέων νοικοκυριών και την αναζωογόνηση των αγροτικών περιοχών.
Η ελληνική περίπτωση δεν αποτελεί πλέον παράδειγμα προς αποφυγή, αλλά μελέτη περίπτωσης μετασχηματισμού. Το σημαντικότερο εξαγώγιμο προϊόν μας σήμερα δεν είναι απλώς η ανάπτυξη, αλλά η απόδειξη ότι η αλλαγή είναι εφικτή – και παραμένει εντός εμβέλειας για το σύνολο της Ευρώπης.
Ομιλία στην ημερίδα «Tο δημογραφικό και η Ελλάδα του 2040: Οικογένεια, οικονομία, σύγχρονος τρόπος ζωής» της εφημερίδας «Ελεύθερος Τύπος»
"Το δημογραφικό δεν λύνεται στιγμιαία. Μπορούμε όμως να αφαιρούμε εμπόδια: με ένα πιο φιλικό φορολογικό σύστημα, με κίνητρα για τους νέους που τους επιτρέπουν να χτίσουν τη ζωή τους."
Ομιλία στην ημερίδα «Tο δημογραφικό και η Ελλάδα του 2040: Οικογένεια, οικονομία, σύγχρονος τρόπος ζωής» της εφημερίδας «Ελεύθερος Τύπος».
Κυρίες και κύριοι,
Με δεδομένο τα όσα ανέφερε πριν και ο Πρωθυπουργός, παίρνω τη σκυτάλη για να υπογραμμίσω κάποια από εκείνα τα οποία τόνισε, αλλά και επιδιώκοντας να τα τοποθετήσετε σε ένα ευρύτερα ιστορικό πλαίσιο τόσο για τη χώρα μας όσο και για την Ευρώπη.
Ξεκινώντας από την προφανή καταγραφή, την προφανή αποτύπωση ότι το δημογραφικό συνιστά μια υπαρξιακή πρόκληση για τη χώρα μας. Η αλήθεια είναι ότι υπάρχουν προβλήματα, ζητήματα, προκλήσεις τις οποίες δυσκολευόμαστε να τις αντιληφθούμε στο χώρο και στο χρόνο κατά τον οποίο έρχονται μπροστά μας, ακριβώς λόγω του μηχανισμού εξέλιξής τους. Είτε πρόκειται για την κλιματική κρίση, είτε πρόκειται για την κρίση χρέους και το πώς συσσωρεύεις χρέος μέσα στο χρόνο και οι επιπτώσεις του έρχονται να σε συναντήσουν μετά, είτε πρόκειται για το δημογραφικό, τα προβλήματα αυτά, οι προκλήσεις αυτές εκτυλίσσονται, αλλά οι επιπτώσεις τους βιώνονται στο πεδίο.
Και αρκεί κανείς να δει, αρκεί κανείς να μελετήσει τα στοιχεία από μελέτες δημογραφικών προβλέψεων, για να διαπιστώσει ότι στην Ελλάδα αντιμετωπίζουμε ήδη αυτή την πρόκληση. Για πρώτη φορά μεταπολεμικά ο πληθυσμός μειώθηκε. Στην Ευρώπη εγώ θα έλεγα ευρύτερα αντιμετωπίζουμε αυτή την πρόκληση.
Το είπε ο Πρωθυπουργός πριν, αναφέρθηκαν και οι προλαλήσαντες, σε καμία χώρα της Ευρώπης δεν έχουμε αναπλήρωση του πληθυσμού, δεν έχουμε το replacement rate, δεν είμαστε στα 2-2,1 παιδιά ανά ζευγάρι, είμαστε σε όλες τις χώρες κάτω από αυτόν τον αριθμό. Με τα καλύτερα δημογραφικά, ενδεχομένως, να τα έχουν χώρες όπως η Γαλλία, ενδεχομένως κάποιες χρονιές η Ρουμανία και η Βουλγαρία, σίγουρα όχι εμείς. Αλλά όλες, εν πάση περιπτώσει, κάτω από το 2.
Αυτό από μόνο του αντανακλά ότι ευρύτερα για την Ευρώπη θα μπορούσε κανείς να πει ότι δεν είναι απλώς και μόνο μία γηραιά Ήπειρος, είναι μία γηράσκουσα Ήπειρος. Και είναι μια πρόκληση ευρύτερα αυτό, όχι μόνο επειδή αυτή καθαυτή η μείωση του πληθυσμού από μόνη της είναι πρόβλημα όσο το ότι οι επιπτώσεις έρχονται και ακουμπούν το σύνολο των πτυχών της πολιτικής, είτε πρόκειται για την οικονομική πολιτική, είτε πρόκειται για την παιδεία είτε πρόκειται για τις προκλήσεις και τις πιέσεις στα συστήματα υγείας, είτε πρόκειται για το ασφαλιστικό. Σε αυτές τις προκλήσεις και τις επιπτώσεις πρέπει τα κράτη να ανταποκριθούν. Και αυτό το οποίο επιδιώκουμε να κάνουμε εμείς είναι ακριβώς να δείξουμε αυτή τη διάσταση, αυτό το βαθμό ανταπόκρισης.
Θυμάμαι δημογραφικές μελέτες από την εποχή που ήμουν στη diaNEOsis οι οποίες κάνουν προβολή του πληθυσμού σε σενάρια τα οποία λένε ότι θα φτάσουμε τα 8,5 εκατομμύρια πληθυσμού το 2050. Αυτό από μόνο του αντανακλά ότι το πρόβλημα είναι μπροστά μας.
Και, ήδη, αν το συσχετίσει κανείς αυτό με οικονομικές μελέτες αν δει κανείς, για παράδειγμα, τον 20ο αιώνα, οι χώρες οι οποίες είχαν πολύ ψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης τον 20ο αιώνα ήταν εκείνες οι οποίες είχαν αύξηση στον οικονομικά ενεργό πληθυσμό. Στην Ελλάδα έχουμε μείωση και στον οικονομικά ενεργό πληθυσμό και στον συνολικό πληθυσμό. Οπότε αυτή είναι μια πάρα πολύ σημαντική πρόκληση.
Αναφέρθηκε πριν ο Πρωθυπουργός στο σύνολο των οικονομικών μας επιλογών, σε σχέση με το δημογραφικό, και νομίζω ότι παρατηρήσατε ότι για πρώτη φορά στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης αναπτύχθηκε μια συμπαγής στρατηγική με μια ενιαία φιλοσοφία η οποία είχε το δημογραφικό στον πυρήνα της. Περιλάμβανε όλες τις πτυχές οι οποίες συζητήθηκαν πριν:
– Μηδενισμός φόρου στα κατώτατα κλιμάκια για οικογένειες πολυτέκνων με τέσσερα παιδιά και πάνω. Εγώ να πω ότι στα υπόλοιπα κλιμάκια υπάρχει η φιλοσοφία ότι ο συντελεστής πέφτει δύο μονάδες ανά παιδί. Άρα, υπάρχει μια διάσταση αναλογικότητας για τις οικογένειες με πέντε παιδιά, με έξι παιδιά, με επτά παιδιά. Ταυτοχρόνως, επειδή δημογραφικό δεν είναι μόνο αμιγώς η διάσταση των γεννήσεων, είναι κυρίαρχα, αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Είναι ένα σύνολο πραγμάτων, ένα σύνολο παραμέτρων.
– Είδατε ότι ανακοινώσαμε την εξάλειψη του ΕΝΦΙΑ σε βάθος διετίας σε οικισμούς κάτω των 1.500 κατοίκων, γιατί η διάσταση της περιφέρειας είναι επίσης κυρίαρχη στη δημογραφική εξίσωση.
– Είδατε ότι αντιστοίχως μηδενίζουμε το φόρο στα νέα παιδιά που μπαίνουν στην αγορά εργασίας στο κατώτερο κλιμάκιο και τον μειώνουμε για νέους και νέες κάτω των 30 ετών. Όλο αυτό είχε και έχει μια πάρα πολύ συμπαγή λογική. Ο κόσμος ακόμη, το διαπιστώνουμε αυτό στην πράξη, δεν το έχει δει να εφαρμόζεται άρα έχει αντιληφθεί το μέτρο, αλλά θα βιώσει το μέτρο από τον Ιανουάριο.
Ήδη αυτή την εβδομάδα εφαρμόζουμε τα μέτρα που ανακοινώσαμε ως οικονομικό επιτελείο, ως κυβέρνηση, την Τρίτη του Πάσχα: Την υποστήριξη με 250 ευρώ στους συνταξιούχους, την επιστροφή ενός ενοικίου στο 80% των ενοικιαστών, τα μέτρα που ανακοινώθηκαν στη ΔΕΘ που συνιστούν, ουσιαστικά, μια φορολογική μεταρρύθμιση για το δημογραφικό και τη μεσαία τάξη θα έρθουν να εφαρμοστούν από τις αρχές Ιανουαρίου.
Και θα τις δουν οι πολίτες που είναι μισθωτοί ως αυξήσεις στο μισθό τους και στους λογαριασμούς τους. Οι ελεύθεροι επαγγελματίες θα τις δουν λίγο αργότερα, στην εκκαθάριση.
Είναι η μεγαλύτερη μείωση φόρων που έχει γίνει στη Μεταπολίτευση και έχει μια πάρα πολύ συμπαγή λογική σε σχέση με την πρόκληση που έχουμε μπροστά μας.
Τώρα, απαντώ μόνος μου σε κάτι το οποίο νομίζω είναι προφανές για όλες και για όλους. Λύνει αυτή η φορολογική μεταρρύθμιση το δημογραφικό πρόβλημα; Σε καμία περίπτωση. Κανείς δεν θα μπορούσε να ισχυριστεί κάτι τέτοιο. Αλλά νομίζω ότι θα ήταν απολύτως παράδοξο να μην έχεις ένα φορολογικό σύστημα το οποίο να αναγνωρίζει αυτό το πρόβλημα, να αναγνωρίζει αυτή την πρόκληση, ειδικά όταν τη βιώνεις στο πεδίο. Έπρεπε, δηλαδή – αυτή ήταν η απόφαση του Πρωθυπουργού, αυτή ήταν η εισήγηση του Οικονομικού Επιτελείου – να γίνει μια φορολογική μεταρρύθμιση στην Ελλάδα η οποία να αναγνωρίζει αυτή την υπαρξιακή πρόκληση που έχουμε μπροστά μας. Αυτό, λοιπόν, ξεκινάει να εφαρμόζεται – το παρουσιάζουμε αυτή τη στιγμή – συνολικότερα το σύνολο των μέτρων, τη συνολική λογική αυτής της φορολογικής μεταρρύθμισης και σε άλλες χώρες της Ευρώπης. Και διαπιστώνουμε ότι παίρνει πολύ θετικά σχόλια ακριβώς επειδή λίγο πολύ το ίδιο πρόβλημα το βιώνουν όλοι σε διαφορετικές κλίμακες. Άρα, είναι κάτι το οποίο θα το δούμε ήδη να έχει εφαρμοστεί σε κάποιες χώρες, ήδη να υπάρχει προνομιακή φορολογική μεταχείριση της οικογένειας, π.χ., στη Γαλλία, αλλά σε άλλες αυτό να μην έχει γίνει ακόμα.
Θεωρούμε ότι είναι ένα μέτρο το οποίο θα πιάσει και θεωρούμε ότι αυτή η λογική που θα ξεκινήσουμε να τη μεταβολίζουμε από τον Ιανουάριο, είναι μια λογική στην οποία θα συνεχίσουμε. Ακριβώς επειδή το μέγεθος του προβλήματος, η κλίμακα της πρόκλησης, είναι πάρα πολύ μεγάλη.
Έχοντας πει αυτό, φυσικά δεν αρκεί ένα μέτρο, δεν αρκεί μία φορολογική μεταρρύθμιση. Χρειάζεται να γίνουν πολλά. Είναι σπουδαίο ότι δημιουργήθηκε ένα Υπουργείο το οποίο έχει αυτή τη στόχευση. Είναι σπουδαίο ότι υπάρχει μια συνολικότερη πολιτική.
Ο Πρόεδρος της Βουλής πριν ανέφερε ότι πρέπει να αναζητηθούν συναινέσεις, να υπάρξει ειδική επιτροπή της Βουλής, να την ενεργοποιήσει πάλι. Έχουμε ήδη εφαρμόσει πολλά από αυτά τα μέτρα. Τα μέτρα για τους βρεφονηπιακούς σταθμούς, αλλαγές που πρέπει να γίνουν στην Παιδεία. Ακόμη όταν φτιάχνει κανείς τα κτίρια των σχολείων, όλο το σύστημα κοινωνικής πρόνοιας της χώρας, όλα αυτά είναι κομμάτια του παζλ στα οποία πρέπει να έρθεις και να επενδύσεις ως πολιτεία. Είτε πρόκειται για θέματα που αφορούν στη στέγη, με προγράμματα όπως το «Σπίτι μου 1», το «Σπίτι μου 2», είτε πρόκειται για μέτρα όπως οι «Νταντάδες της Γειτονιάς», είτε πρόκειται για τη συνολικότερη στήριξη και λογική της οικογένειας με καλύτερους θεσμούς οι οποίοι έρχονται να ευθυγραμμίσουν την Ελλάδα με το συνολικότερο ευρωπαϊκό πλαίσιο ισορροπίας, εργασίας και ιδιωτικής ζωής. Όπως αυτά τα μέτρα τα οποία έχουμε ήδη ενσωματώσει στο ελληνικό θεσμικό πλαίσιο εδώ και χρόνια.
Γίνονται, δηλαδή, πολλά πράγματα ταυτόχρονα προς αυτήν την κατεύθυνση για να δούμε μία βελτίωση. Από εκεί και πέρα, όμως, υπάρχει η εμπειρική παρατήρηση, ότι τι παρατηρεί κανείς; Παρατηρεί χώρες οι οποίες έχουν οικονομικό προφίλ και οικονομικές προκλήσεις, όπως αυτές που είχε η Ελλάδα μεταπολεμικά, να έχουν μεγάλο δίκτυο γονιμότητας. Και βλέπουμε χώρες οι οποίες είναι εξαιρετικά ανεπτυγμένες και με πολύ καλά οικονομικά, να έχουν πολύ χαμηλό δίκτυο γονιμότητας. Γιατί είναι και μια λογική κουλτούρας, τρόπου ζωής, αντίληψης για το πως ο θεσμός της οικογένειας οφείλει να λειτουργήσει σε σχέση και με τις προσδοκίες που έχει κάθε οικογένεια για τον εαυτό της.
Αυτό το οποίο εμείς οφείλουμε να κάνουμε τι είναι ως πολιτεία και εμείς και τα άλλα ευρωπαϊκά κράτη; Βασικά, να αφαιρέσουμε όλα τα εμπόδια που μπορούμε. Δηλαδή, να διευκολύνουμε τα νέα ζευγάρια να είναι σε θέση να λάβουν εύκολα την απόφαση να κάνουν ένα παιδί ακόμα. Γι’ αυτό και εστιάζουμε σε όλες αυτές τις παραμέτρους. Από το να κάνουμε το φορολογικό σύστημα πιο ευέλικτο και πιο φιλικό στις οικογένειες, από το να κάνουμε το σύστημα φορολογίας πιο φιλικό στα νέα παιδιά που θέλουν να μπουν στην αγορά εργασίας, μέχρι το να υπάρχουν δωρεάν βρεφονηπιακοί σταθμοί με πλήρη κάλυψη σε όλη την Ελλάδα – και εγώ θα σας έλεγα συνολικά σε όλη την Ευρώπη. Όλα αυτά είναι σε μια διαδρομή για να γίνουν και γίνονται καλύτερα κάθε χρόνο.
Από εκεί και πέρα, όμως, αντιλαμβανόμαστε πλήρως ότι πρέπει να κάνουμε και πολλά άλλα πράγματα για να βελτιώσουμε αυτήν την εξίσωση. Ανέφερα πριν ότι το πρόβλημα είναι πανευρωπαϊκό. Σίγουρα χρειαζόμαστε να δημιουργήσουμε θετική ώθηση στην οικονομία, ακριβώς επειδή – αν δει κανείς τι έχουμε μπροστά μας – έχουμε δύο προκλήσεις οικονομικές. Η μία και γράφεται πολύ συχνά για αυτήν είναι το τέλος του Ταμείου Ανάκαμψης, το οποίο θα είναι μια πρόκληση για όλη την Ευρώπη. Η Ελλάδα έχει ρυθμό ανάπτυξης 2,4% στην πρόβλεψη για τον Προϋπολογισμό του 2026. Η προστιθέμενη αξία της φορολογικής μεταρρύθμισης που ανακοίνωσε ο Πρωθυπουργός στη ΔΕΘ είναι 0,6% σε αυτό το 2,4%.
Ένα άλλο κομμάτι έχει να κάνει με το Ταμείο Ανάκαμψης, όπως ανέφερα. Οι επενδύσεις στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια έχουν αυξηθεί. Τις πήραμε κάπου στο 11% στον όρο επενδύσεις προς ΑΕΠ το 2019. Ο Προϋπολογισμός του ‘26 προβλέπει 17,7%, πάμε καλά. Παραμένουμε κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Η μία λοιπόν πρόκληση θα είναι ο τίτλος «Μετά το Ταμείο Ανάκαμψης, τι;. Και η δεύτερη πρόκληση… έχει να κάνει με τη μείωση του πληθυσμού και με τη δημογραφική πρόκληση την οποία βλέπουμε μπροστά μας σε σχέση με την προβολή για το ρυθμό ανάπτυξης για τα επόμενα χρόνια. Και εμείς και οι άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Και προσθέτω σε αυτό και μια τρίτη πρόκληση της διεθνούς αβεβαιότητας. Οι προκλήσεις εντείνονται. Αυτά τα λέω σε ένα πλαίσιο όπου, για παράδειγμα, στο Βερολίνο που βρισκόμουν χθες και προχθές, η Ελλάδα αντιμετωπίζεται ως μια χώρα με έντονο το χαρακτηριστικό της επιτυχίας τόσο στην οικονομική όσο και στη μεταρρυθμιστική της πολιτική με ρυθμό ανάπτυξης πολύ παραπάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Άρα, υπάρχει αίσθηση ότι τα πηγαίνουμε καλά διεθνώς. Φυσικά μπορούμε να τα πάμε καλύτερα. Φυσικά να γνωρίζουμε πλήρως ότι υπάρχουν στοιχήματα που ακόμη δεν έχουν κερδηθεί και πρέπει να κερδηθούν και συμπολίτες μας που πρέπει να στηριχθούν παραπάνω. Ακριβώς, επειδή, οι προκλήσεις για τους ίδιους και για τις οικογένειές τους είναι μεγάλες. Αλλά από εκεί και πέρα κανείς δεν μπορεί να αφαιρέσει τον χαρακτηρισμό της επιτυχίας από τη διαδρομή των τελευταίων ετών, που βασικά είναι μια επιτυχία του ελληνικού λαού συνολικότερα, έπειτα από μια δεκαετία οικονομικών κρίσεων τις οποίες τώρα βλέπουμε άλλα ευρωπαϊκά κράτη να βιώνουν και να καλούνται να απαντήσουν σε αυτές. Γιατί, όπως είπε ο Πρωθυπουργός, στη δική μας περίπτωση υπάρχει δημοσιονομικός χώρος για να κάνουμε πρόσθετες πολιτικές. Σε άλλες χώρες της Ευρώπης, αυτή τη στιγμή, υπάρχουν δυσκολίες για να περάσουν τους προϋπολογισμούς από τα κοινοβούλια. Ακριβώς, επειδή οι προϋπολογισμοί αυτοί έχουν έντονο το χαρακτήρα της λιτότητας. Κι εγώ θα σας πω σε πολύ πιο light εκδοχή, βιώνουν διλήμματα όπως αυτά που εμείς σε πολύ σκληρές εκδοχές βιώσαμε τη δύσκολη δεκαετία της κρίσης.
Όμως, παρ’ όλα αυτά, οι προκλήσεις είναι μπροστά μας και ο μόνος τρόπος για να απαντήσουμε σε αυτές, είναι μια πάρα πολύ συγκεκριμένη ιδέα για το ποια είναι η Ελλάδα που θέλουμε, για το πώς πρέπει το οικονομικό μοντέλο ανάπτυξης της χώρας μας να συνεχίσει να μετασχηματίζεται για να μπορέσει να αντισταθμίσει τους αρνητικούς ανέμους στην παγκόσμια οικονομία, αλλά και τις εσωτερικές προκλήσεις. Ένα κομμάτι έχει να κάνει με μια ευρύτερη ευρωπαϊκή στρατηγική αφαίρεσης εμποδίων ανάμεσα στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αυτό που «κωδικά» στην Ευρώπη λένε η Έκθεση Ντράγκι.
Βασικά, όμως, η θεμελιώδης πρόκληση είναι η πρόκληση της παραγωγικότητας. Όπως δημιουργούμε επιτροπές, θεσμούς, στρατηγικές για το κομμάτι το οποίο αφορά το δημογραφικό ζήτημα της χώρας μας, τη δημογραφική πρόκληση της χώρας μας. Αντιστοίχως όσο αυξάνουμε τις εξαγωγές μας ως οικονομία, όσο αυξάνουμε τις επενδύσεις μας ως οικονομία, όσο παράγουμε πλεονάσματα, όσο αποκλιμακώνουμε το χρέος μας και όσο, ναι, η ανεργία βρίσκεται στο πιο χαμηλό της σημείο από το 2008.
Ταυτοχρόνως πρέπει να καταλάβουμε ότι η παραγωγικότητα είναι στον πυρήνα της δημογραφικής εξίσωσης και εκεί είναι μονόδρομος να υλοποιήσουμε στρατηγικές οι οποίες την αυξάνουν. Τόσο σε ό,τι αφορά το σύνολο της οικονομίας όσο σε ό,τι αφορά και κάθε επιχείρηση στοχευμένα. Αυτή είναι και για εμένα και για εμάς η θεμελιώδης προστιθέμενη αξία που μπορούμε να έχουμε σαν οικονομικό επιτελείο τα επόμενα χρόνια. Και αυτό είναι το άλλο μεγάλο παράλληλο ερώτημα στο οποίο πρέπει να απαντήσουμε μαζί με τις αμιγώς δημογραφικές προκλήσεις και με δεδομένο ότι πράγματι το πρόβλημα είναι μπροστά μας.
Νομίζω ότι από το σύνολο των στρατηγικών, των πολιτικών, των επιλογών που έχετε δει ότι γίνονται από αυτή την κυβέρνηση τα τελευταία χρόνια, πρώτον ξέρουμε να θέτουμε τα σωστά ερωτήματα. Δεύτερον, ξέρουμε να βελτιώνουμε τους εαυτούς μας διαρκώς εκεί που χρειάζεται και απαιτείται. Και τρίτον, ξέρουμε πάρα πολύ καλά το τι πρέπει να κάνουμε για να συνεχίσουμε να συγκλίνουμε με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Γιατί στο τέλος της ημέρας το 2019 σε επίπεδο εισοδήματος σε όρους PPP (Purchasing Power Parity), όπως λέμε, ήμασταν στο 62% του ευρωπαϊκού μέσου όρου του εισοδήματος και σήμερα είμαστε στο 70%.
Έχουμε βελτιώσει τους εαυτούς μας, αλλά ακόμη δεν είμαστε εκεί που θέλουμε και μπορούμε και σας διαβεβαιώ ότι μπορούμε.
Σας ευχαριστώ πάρα πολύ.
