Η ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΩΝ ΡΗΤΟΡΩΝ-ΒΟΥΛΕΥΤΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΛΗΘΟΥΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΑΘΗΝΑ
Η συμπεριφορά και το λεξιλόγιο των ρητόρων-βουλευτών στις συνελεύσεις του
λαού την εποχή του Περικλή διακρίνονταν για την κοσμιότητα. Η «Ολύμπια» ηρεμία του Περικλή και οι ευγενικοί του τρόποι δεν άφηναν πολλά περιθώρια στους ταραξίες ρήτορες-Βουλευτές να εκδηλωθούν. Όμως μετά τον θάνατο του Περικλή, όταν ο Κλέων έγινε αρχηγός του δημοκρατικού κόμματος, άλλαξαν πολλά.
Ο Αριστοτέλης στο έργο του «Αθηναίων Πολιτεία», XXVIII, 2, αναφέρει: Ο Κλέων περισσότερο από κάθε άλλον παρέσυρε τον λαό στη διαφθορά με τις παραφορές του και πρώτος άρχισε να ξεφωνίζει στο βήμα και ύβριζε και μιλούσε με χυδαία λόγια, ενώ οι άλλοι ρήτορες-Βουλευτές μιλούσαν με κοσμιότητα.
Ο ποιητής Σοφοκλής καυτηρίαζε την ανάρμοστη συμπεριφορά όλων κι έλεγε:
Όπου μπορεί κανείς ελεύθερα να βρίζει και να κάνει αυτά που θέλει, μάθε ότι η χώρα αυτή τρέχοντας πρύμα θα βουλιάξει στον βυθό.
Σοφοκλή «Αίαντας», στίχ. 1081
Το πλήθος, όταν ήθελε να αποδοκιμάσει κάποιον ρήτορα-Βουλευτή «εσύριζε κι
εποδοκρότει»=σφύριζε και χτυπούσε τα πόδια στο έδαφος, κάνοντας θόρυβο.
Ο ποιητής Αισχύλος λέει: «Κατά της αρχής φιλαίτιός εστιν λεώς»=ο λαός αγαπά
να κατηγορεί την εξουσία.
Δεν είναι γνώρισμα των συνετών ανθρώπων η χρήση της βίας, αλλά αυτών που
έχουν δύναμη να κάνουν αυτά χωρίς σύνεση.
Ξενοφώντος Απομνημονεύματα,1,2, 9-10
Όταν ο λαός διαπίστωνε ότι οι άρχοντες τον εξαπατούσαν, τους τιμωρούσε.
Ο Αριστοτέλης αναφέρει χαρακτηριστικά στην «Αθηναίων Πολιτεία», XXVIII, 3:
Στην αρχαία Αθήνα το «θεωρικό» ήταν ένα επίδομα ενός οβολού ημερησίως που έπαιρναν οι φτωχοί Αθηναίοι για να μπορούν να παρακολουθήσουν θεατρικές παραστάσεις και να συμμετάσχουν στις θυσίες. Kαθιερώθηκε από τον Περικλή. Από το 410/9 π. Χ. ο Κλεοφών, κατασκευαστής λυρών, αρχηγός του δημοκρατικού κόμματος, εισήγαγε τη «διωβολίαν», δηλαδή έδινε δύο οβολούς. Η διανομή αυτή διήρκεσε ένα διάστημα αλλά την κατήργησε ο Καλλικράτης από την Παιανία, που υποσχέθηκε ότι θα προσθέσει στους δύο οβολούς ακόμη έναν. Ο λαός το δέχτηκε ευχαρίστως. Αποδείχτηκε όμως ότι τα οικονομικά της πόλης δεν άντεχαν. Αυτούς τους δύο τους καταδίκασαν οι Αθηναίοι σε θάνατο αργότερα.
Οι προσωπικές έχθρες των πολιτικών αντιπάλων διορθώνουν πάρα πολλά από τα
δημόσια συμφέροντα.
Αισχίνη «κατά Τιμάρχου» λόγος, 20
Να προσέχεις τι λένε οι εχθροί σου για σένα, γιατί αυτοί αντιλαμβάνονται πρώτοι τα λάθη σου.
Όταν κάποιος έχει πάρα πολλά, τότε πάρα πολλοί άνθρωποι φθονούν αυτόν και
σκέπτονται κακώς εναντίον του και γίνονται εχθροί του.
Ξενοφώντος Κύρου Παιδεία VII, 5, 77
Προς το τελευταίο εκβάν έκαστον των πριν υπαρξάντων κρίνεται=
Ανάλογα με την τελική έκβαση κρίνεται το καθένα από αυτά που υπήρξαν.
Δημοσθένη Ολυνθιακός, 11
Κατά την κρίση των ανθρώπων το δίκαιο λογαριάζεται , όταν υπάρχει ίση δύναμη
για την επιβολή του, κι ότι, όταν αυτό δεν συμβαίνει, οι δυνατοί κάνουν όσα τους επιτρέπει η δύναμή τους κι οι αδύναμοι υποχωρούν κι αποδέχονται.
Θουκυδίδη Ιστορίες, βιβλ.V, κεφ. 89, παρ. 1
Δημήτρης Ρήτας
Φιλόλογος, συγγραφέας, στιχουργός, Δ/ντής Περιφερειακού Θεάτρου Καρδίτσας
