27 Μαΐου 2024
Alastair Campbell: Καλωσήρθατε στο podcast «The Rest is Politics» με τους Alastair Campbell και Rory Stewart. Βρισκόμαστε στο γραφείο του Έλληνα Πρωθυπουργού, του κ. Κυριάκου Μητσοτάκη, στην Αθήνα.
Και αν υπήρχε ένας άνθρωπος που θα κατέληγε να γίνει πολιτικός, αυτός θα ήσασταν εσείς, κύριε. Πατέρας Πρωθυπουργός, παππούς βουλευτής, προπάππους βουλευτής, αδέλφια που υπηρέτησαν ως δήμαρχοι. Οπότε μια πολύ, πολύ, πολύ πολιτική οικογένεια. Και αναλαμβάνοντας τη διακυβέρνηση μιας χώρας που έχει, υποθέτω, μια μεγάλη φήμη με σκαμπανεβάσματα σε όλη την ιστορία της, αλλά και στη σύγχρονη εποχή. Τώρα, όμως, παρουσιάζει μια σύγχρονη εκδοχή της Ελλάδας, και φαίνεται να είναι ιδιαίτερα επιτυχημένη μέχρι στιγμής. Σας καλωσορίζουμε, λοιπόν.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Σας ευχαριστώ. Σας ευχαριστώ που ταξιδέψατε στην Αθήνα γι’ αυτή τη συνέντευξη.
Rory Stewart: Κύριε Πρωθυπουργέ, σκεφτόμουν τον εκπληκτικό τρόπο με τον οποίο η ιστορία της δικής σας οικογένειας συνδέεται με τη δημιουργία της Ελλάδας. Στη Βρετανία σκεφτόμαστε πολύ την Ελλάδα, σε σχέση με το μεγάλο κίνημα ανεξαρτησίας στις αρχές του 19ου αιώνα, όταν απελευθερώθηκε από τους Οθωμανούς Τούρκους. Αλλά θα έλεγα ότι ο προ-προ θείος σας ήταν εξαιρετικά σημαντικός, όσον αφορά τον διπλασιασμό σχεδόν του μεγέθους της Ελλάδας κατά την περίοδο πριν και μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Απλά για να θέσουμε ένα πλαίσιο για τους ακροατές μας απ’ όλον τον κόσμο, δώστε μας μια μικρή αίσθηση αυτής της εξέλιξης και της απίστευτης μεταμόρφωσης σε μια σύγχρονη χώρα.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Η Ελλάδα ήταν η πρώτη επαρχία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που αγωνίστηκε και τελικά κέρδισε την ανεξαρτησία της. Ο αγώνας μας για ανεξαρτησία ξεκίνησε το 1821, παρ’ όλες τις αντιξοότητες. Τα καταφέραμε με κάποια βοήθεια από συμμάχους, συμπεριλαμβανομένης της Βρετανίας. Κερδίσαμε την ανεξαρτησία μας το 1830. Βέβαια, από τότε ήταν ένα πολύ ενδιαφέρον ταξίδι, από μια υποανάπτυκτη επαρχία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σε μια σύγχρονη ευρωπαϊκή χώρα με πολλά σκαμπανεβάσματα. Η χώρα αναπτύχθηκε πολύ, όπως επισημάνατε, στις αρχές του 20ού αιώνα. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο οποίος ήταν ο προ-προ θείος μου, καταγόταν από την Κρήτη. Εκείνη την εποχή η Κρήτη βρισκόταν ακόμα υπό οθωμανική κατοχή. Ήταν ένας οραματιστής πολιτικός.
Rory Stewart: Κύριε Πρωθυπουργέ, μια σύντομη παρατήρηση. Είναι μια τόσο αξιοσημείωτη προσωπικότητα επειδή γεφυρώνει κατά κάποιο τρόπο μια πολύ αρχαία εποχή με μια πολύ σύγχρονη εποχή.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Ήταν ένας επαναστάτης που έγινε πολιτικός, ηγέτης, βαθιά ρεαλιστής, ένας μεταρρυθμιστής με όραμα. Ήταν εκείνος που πήρε την απόφαση να συνταχθεί η Ελλάδα με τους νικητές του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ήταν εκείνος που πολέμησε, πριν από αυτό, δύο Βαλκανικούς πολέμους, διεύρυνε την επικράτεια της Ελλάδας. Υπάρχει και μια ιστορική ειρωνεία: ήταν επίσης αυτός που το 1920 έχασε τις εκλογές και στη συνέχεια, το 1923, επανήλθε για να διαπραγματευτεί αυτό που ήταν ουσιαστικά μια συνθήκη για μία ηττημένη χώρα, τη Συνθήκη της Λωζάνης, η οποία ουσιαστικά δημιούργησε το πλαίσιο της σύγχρονης σχέσης μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Επομένως, μια εντυπωσιακή προσωπικότητα, έχουν γραφτεί ορισμένες σπουδαίες βιογραφίες για εκείνον, από τον Michael Llewelyn Smith, ο οποίος ήταν πρέσβης του Ηνωμένου Βασιλείου στην Ελλάδα -έχει γράψει τον πρώτο τόμο, και περιμένω με ανυπομονησία τον δεύτερο.
Alastair Campbell: Τι έχετε να πείτε για τον πατέρα σας; Αρχικά στην εξουσία, μετά εκτός εξουσίας, στην εξορία. Πέρασατε τα πρώτα χρόνια της ζωής σας στο Παρίσι, σωστά; Επειδή ο πατέρας σας έπρεπε να φύγει από την Ελλάδα. Πείτε μας την ιστορία του.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Ο πατέρας μου ήταν επίσης προϊόν της γενιάς του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Πολέμησε κατά τη διάρκεια της αντίστασης στην Κρήτη. Ήταν ένας νεαρός δικηγόρος. Καταδικάστηκε δύο φορές σε θάνατο, την πρώτη φορά του δόθηκε χάρη ως αποτέλεσμα ανταλλαγής αιχμαλώτων. Η δεύτερη φορά συνέπεσε με τη λήξη του πολέμου και αφέθηκε ελεύθερος. Ήταν πολιτικός καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του. Και όταν η χούντα κατέλαβε την εξουσία, το 1967, πολλοί πολιτικοί οδηγήθηκαν στη φυλακή. Η οικογένειά μου τέθηκε σε κατ’ οίκον περιορισμό.
Alastair Campbell: Και εσείς πότε γεννηθήκατε;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Γεννήθηκα έναν χρόνο μετά από αυτό. Στη συνέχεια ο πατέρας μου έφυγε από τη χώρα, τον Αύγουστο του 1968. Διέσχισε το Αιγαίο με μια μικρή βάρκα, σε πολύ δύσκολες συνθήκες. Κατέληξε στο Παρίσι και κάποια στιγμή καταφέραμε να τον ακολουθήσουμε. Επομένως, τα πρώτα έξι χρόνια της ζωής μου τα πέρασα στο Παρίσι, μέχρι την Αποκατάσταση της Δημοκρατίας το 1974. Γιορτάζουμε φέτος τα 50 χρόνια από την Αποκατάσταση της Δημοκρατίας, όπως και η Πορτογαλία.
Rory Stewart: Άρα, ο πατέρας σας ήταν περίπου 50 ετών όταν γεννηθήκατε;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Ο πατέρας μου ήταν ακριβώς 50 ετών, ναι. Ήμουν το τελευταίο παιδί. Έχω τρεις μεγαλύτερες αδελφές. Σύμφωνα με τους γονείς μου, δεν ήμουν μέρος του οικογενειακού «προγραμματισμού». Αλλά αυτά συμβαίνουν.
Rory Stewart: Πώς ήταν ως πατέρας; Είχατε τη δυνατότητα να περάσετε πολύ χρόνο μαζί του τα πρώτα έξι χρόνια στο Παρίσι ή ήταν πολύ απασχολημένος;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Προφανώς, έχω αχνές αναμνήσεις από τον πατέρα μου στο Παρίσι, και αυτές είναι αναμνήσεις μιας οικογένειας που εκείνη την εποχή ήταν ενωμένη και οι γονείς μου περνούσαν πολύ χρόνο μαζί μου. Αυτό άλλαξε στη συνέχεια, διότι ο πατέρας μου επέστρεψε στην ελληνική πολιτική. Ως έφηβος, θυμάμαι τις επικές αναμετρήσεις μεταξύ του πατέρα μου και του Ανδρέα Παπανδρέου. Έπειτα έγινε Πρωθυπουργός, οπότε δεν μπορούσα να περάσω πολύ χρόνο μαζί του όταν μεγάλωνα στην Ελλάδα. Αλλά καταφέραμε να δημιουργήσουμε έναν εξαιρετικό δεσμό. Είναι ενδιαφέρον ότι, καθώς μεγάλωνε, περνούσαμε περισσότερο χρόνο μαζί. Απεβίωσε σε ηλικία 99 ετών, και νιώθω πολύ τυχερός που τον είχα στη ζωή μου, παρότι είχαμε 50 χρόνια διαφορά ηλικίας.
Alastair Campbell: Φύγατε έπειτα… Κάνατε μέρος των σπουδών σας στην Αμερική και στη συνέχεια ασχοληθήκατε με τα τραπεζικά και τα επενδυτικά. Υπήρχε ένα μέρος του εαυτού σας που ένιωθε ότι, όντας παιδί κάποιου που είχε αυτή την πολιτική σταδιοδρομία και υπήρξε Πρωθυπουργός, έχοντας δει πώς ήταν, ήταν κάτι απ’ αυτά που σας απομάκρυνε από την πολιτική ή πιστεύετε ότι αυτό σας προσέλκυσε στην πολιτική;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Μάλλον ισχύουν και τα δύο. Πιστεύω δικαίως επισημαίνετε ότι όταν έχεις ένα σημαντικό οικογενειακό «ιστορικό», ο κόσμος προσδοκά πως θα καταπιαστείς με την πολιτική, επομένως, για κάποιους είναι αναπόφευκτο. Αυτό δεν ισχύει στην περίπτωσή μου, ωστόσο. Σπούδασα πολιτικές επιστήμες και διεθνείς σχέσεις στο πανεπιστήμιο. Πάντα με γοήτευε η πολιτική, αλλά σε πνευματικό επίπεδο, θα έλεγα. Στη συνέχεια, όμως, βίωσα αυτά που πέρασε ο πατέρας μου ως Πρωθυπουργός και όταν έχασε τις εκλογές το 1993, είπα στον εαυτό μου «δεν θέλω να το κάνω αυτό». Ένιωσα μάλλον πικρία. Ήμουν νέος εκείνη την εποχή και είπα: θα σταδιοδρομήσω στον ιδιωτικό τομέα. Πήγα στην σχολή διοίκησης επιχειρήσεων, πέρασα σχεδόν…
Alastair Campbell: Τον ευχαρίστησε αυτό;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Πιστεύω ήταν αρκετά ευχαριστημένος. Ουδέποτε με πίεσε να ασχοληθώ με την πολιτική. Πάντα μου έλεγε: «Να είσαι ευχαριστημένος με αυτό που κάνεις». Πιστεύω ότι εκείνη την εποχή δεν σκεφτόμουν καθόλου την πολιτική. Πέρασα μια δεκαετία στον ιδιωτικό τομέα. Κάποια στιγμή συνειδητοποίησα ότι σχολίαζα πολύ την ελληνική πολιτική. Είπα στον εαυτό μου: «Είναι εύκολο για εσένα να μπεις στην πολιτική. Έχεις μεγάλη αναγνωρισιμότητα λόγω ονόματος. Επομένως, αν πραγματικά πιστεύεις ότι μπορείς να κάνεις τη διαφορά, μπορείς κάλλιστα να το δοκιμάσεις». Ήμουν υποψήφιος βουλευτής πριν από 20 χρόνια, το 2004.
Rory Stewart: Προτού προχωρήσουμε, σχετικά με την προσωπικότητα του πατέρα σας και το είδος πολιτικού που ήταν, τι μάθατε για την πολιτική παρακολουθώντας τον; Σκέφτεστε μερικές φορές ότι ήταν ένας διαφορετικός τύπος πολιτικού σε σχέση με εσάς;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Ήταν και έπρεπε να είναι ένας πολιτικός σε άμεση επαφή με τους πολίτες εκείνη την εποχή. Είχε εκλεγεί στην Κρήτη, που σημαίνει ότι πρέπει να γνωρίζεις τους πάντες με το μικρό τους όνομα. Οι πελατειακές σχέσεις ήταν κύριο χαρακτηριστικό της πολιτικής εκείνη την εποχή. Δεν το κρίνω αξιακά, αλλά έτσι γινόταν η πολιτική. Ταυτόχρονα, ήταν ένας οραματιστής μεταρρυθμιστής που ήρθε στην εξουσία το 1990, ιδιαίτερα εμπνευσμένος τότε από τη φιλελεύθερη ιδεολογία της ελεύθερης αγοράς της δεκαετίας του ’80.
Πιστεύω ότι προσπάθησε να εφαρμόσει σημαντικές μεταρρυθμίσεις. Δεν τα κατάφερε απόλυτα, διότι υπηρέτησε μόνο για μία θητεία. Έκανε, όμως, μεγάλες επανόδους κατά τη διάρκεια της καριέρας του και πίστευε με πάθος ότι πρέπει να είμαστε ειλικρινείς με τους πολίτες. Ήταν πολέμιος του λαϊκισμού και θεωρώ ότι σίγουρα με ενέπνευσε από αυτή την άποψη.
Rory Stewart: Υπάρχει λοιπόν μια συνέχεια, έτσι δεν είναι; Επειδή κι εσείς -και θα φτάσουμε σε αυτό- αναλάβατε τη διακυβέρνηση και αποφασίσατε να εφαρμόσετε κάποιες βαθιές οικονομικές μεταρρυθμίσεις, σχεδόν με τον ίδιο τρόπο. Σε αντίθεση με τον πατέρα σας, όμως, καταφέρατε να παραμείνετε στο αξίωμα, να κερδίσετε δεύτερες εκλογές. Υπάρχει κάτι, ανατρέχοντας σε αυτό που έκανε ο πατέρας σας, που σας δίδαξε τι πρέπει να κάνετε ως πολιτικός αν πρόκειται να προσπαθήσετε να φέρετε τέτοιου είδους δραστικές μεταρρυθμίσεις χωρίς να ηττηθείτε;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Σίγουρα, ανατρέχοντας στην περίοδο της πρωθυπουργίας του, είχε την πλειοψηφία μίας έδρας. Αν δεν έχεις ισχυρή κοινοβουλευτική πλειοψηφία η ζωή σου γίνεται πολύ πιο δύσκολη. Πιστεύω ότι εκείνη την εποχή προσπάθησε να εφαρμόσει πολύ τολμηρές μεταρρυθμίσεις χωρίς να διασφαλίσει ότι οι μεταρρυθμίσεις αυτές θα εξηγούνταν σωστά στους πολίτες. Βέβαια, όταν υλοποιείς μεταρρυθμίσεις, μπορεί να ακολουθήσουν μερικά χρόνια που τα πράγματα θα είναι πολύ δύσκολα. Κοιτάξτε τι συνέβη, για παράδειγμα, με τις μεταρρυθμίσεις στις αρχές της δεκαετίας του ’80 στο Ηνωμένο Βασίλειο. Δεν υπήρχε χρόνος για να ανακάμψει η οικονομία. Ασφαλώς, είχε επίσης απέναντί του έναν πολιτικό που ήταν πολύ ικανός. Πιστεύω ότι ένα λάθος εκείνη την εποχή ήταν ότι παραπέμφθηκε σε δίκη ο Ανδρέας Παπανδρέου, αυτό πραγματικά προκάλεσε πολιτική πόλωση και ίσως έκανε τον Παπανδρέου να επιστρέψει πιο ισχυρός.
Rory Stewart: Πείτε μας λίγο για την οικογένεια Παπανδρέου και την κληρονομιά που άφησε. Τι είδους πολιτικός ήταν ο Ανδρέας Παπανδρέου, κάνοντας μια αναδρομή στο παρελθόν;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Δεν τον γνώρισα ποτέ προσωπικά, αλλά ήταν μια πολύ διχαστική περίοδος στην Ελλάδα. Ο Παπανδρέου υπήρξε μια πολύ χαρισματική προσωπικότητα. Ήταν ένας πρωτόλειος λαϊκιστής. Συζητάτε πολύ για τον λαϊκισμό, αλλά ο Παπανδρέου ήταν λαϊκιστής. Υποσχέθηκε τον ουρανό και κατέληξε να κάνει ακριβώς το αντίθετο. Αλλά ήταν επίσης διανοούμενος και σίγουρα ένας πολύ, πολύ ικανός πολιτικός. Ωστόσο, βλέποντας πόση πόλωση υπάρχει στην πολιτική σήμερα, και εκείνα τα δύσκολα χρόνια υπήρχαν μεγάλες διαφορές και νομίζαμε ότι ήταν ο ένας έτοιμος να ορμήσει στον άλλο, υπήρχε ωστόσο ένα επίπεδο σεβασμού. Και η πολιτική εξακολουθούσε να παίζεται με τους κανόνες του παιχνιδιού.
Θεωρώ ότι τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα τώρα, με την έννοια ότι οι πολιτικοί είναι έτοιμοι να επιτεθούν. Μερικές φορές ξεχνάμε κάθε κανόνα στοιχειώδους ευγένειας στον πολιτικό διάλογο. Αυτό δεν συνέβαινε τότε. Ήταν ξεκάθαρα αντίπαλοι και συνέβησαν άσχημα πράγματα, αλλά θεωρώ ότι τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα τώρα.
Alastair Campbell: Ποιος είναι ο ορισμός του λαϊκισμού για εσάς;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Θεωρώ ότι λαϊκισμός είναι, πρώτα απ’ όλα, να υπόσχεται κανείς εύκολες λύσεις σε πολύπλοκα προβλήματα, άρα να μην είναι ειλικρινής με τους πολίτες, να κάνει μια ψεύτικη διάκριση μεταξύ «του λαού και των ελίτ», να μην πιστεύει ουσιαστικά στους θεσμούς της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, στα θεσμικά αντίβαρα που διαθέτουν οι δημοκρατίες μας. Και να δίνει κάποιος μεγάλη έμφαση στο ότι είναι ένας «οραματιστής ηγέτης» που έχει αυτή την επαφή με τον λαό και μόνος του ή μόνη της μπορεί να λύσει ως δια μαγείας όλα τα προβλήματα.
Alastair Campbell: Θα λέγατε ότι η Ελλάδα, τα τελευταία χρόνια, είχε λαϊκιστές της αριστεράς και της δεξιάς; Ποιες είναι οι ομοιότητες και οι διαφορές μεταξύ τους;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Απολύτως. Οι Έλληνες ήμασταν οι πρώτοι που πειραματιστήκαμε με τον λαϊκισμό. Στην πραγματικότητα φέραμε τους λαϊκιστές στην εξουσία το 2015. Αν κοιτάξετε την ιστορία της Ελλάδας την τελευταία δεκαετία, είχαμε μια βαθιά οικονομική κρίση, η οποία ξέσπασε το 2009. Αλλά η κρίση παρατάθηκε άνευ λόγου επειδή εκλέξαμε μια λαϊκιστική κυβέρνηση το 2015, υπό την αριστερά, τον Αλέξη Τσίπρα, ο οποίος κατά τη γνώμη μου είναι ο ορισμός του λαϊκιστή πολιτικού.
Είναι ενδιαφέρον, όμως, ότι συνεργάστηκαν με ένα κόμμα που βρίσκεται στα δεξιά του κόμματός μου, της Νέας Δημοκρατίας. Είχαμε λοιπόν τη λαϊκιστική αριστερά και τη λαϊκιστική δεξιά να συγκυβερνούν. Όταν εξετάζετε τις συνήθεις τακτικές των λαϊκιστών που έρχονται στην εξουσία, είναι συνήθως οι ίδιες: υπονομεύουν, αμφισβητούν τη δικαιοσύνη, προσπαθούν να καταδιώξουν τους πολιτικούς αντιπάλους τους, επιτίθενται στους ανεξάρτητους θεσμούς. Επομένως, το ζήτημα του κράτους δικαίου συνήθως υπονομεύεται από κυβερνήσεις αυτού του είδους.
Alastair Campbell: Καθώς μιλάτε, υποψιάζομαι ότι, όπως κι εγώ, πολλοί από τους ακροατές μας μπορεί να έχουν στο μυαλό τους τον Donald Trump. Διότι μου φαίνεται ότι περιγράφετε την προσέγγιση του Donald Trump στην πολιτική.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Λαμβάνοντας υπόψη τις διαφορές μεταξύ των πολιτικών συστημάτων, υπάρχουν διάφορα παραδείγματα πολιτικών που μπορούν να χαρακτηριστούν ως λαϊκιστές. Αυτό που έχει σημασία είναι…
Alastair Campbell: Αυτό που προσπαθούσα να κάνω ήταν να δοκιμάσω τις πολιτικές και διπλωματικές σας ικανότητες. Και περάσατε το τεστ…
Κυριάκος Μητσοτάκης: Πέρασα το τεστ. Δεν είπα τίποτα. Θα διεξαχθούν εκλογές στις ΗΠΑ και δεν πρόκειται να κάνω κάποιο σχόλιο όσον αφορά στο αποτέλεσμα. Πιστεύω όμως ότι αυτό που ενδιαφέρει περισσότερο τους ακροατές σας είναι τι συμβαίνει αν οι λαϊκιστές κερδίσουν για δεύτερη φορά; Τότε η διάβρωση των θεσμών γίνεται πολύ πιο σοβαρή. Δείτε, για παράδειγμα, τι συνέβη στην Πολωνία και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει η σημερινή κυβέρνηση στην αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων.
Alastair Campbell: Η Ουγγαρία;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Η Ουγγαρία μάλλον έχει ξεπεράσει το σημείο που μπορούμε εύκολα να φανταστούμε μια δημοκρατική μεταβίβαση της εξουσίας. Στην περίπτωσή μας, καταφέραμε να νικήσουμε τους λαϊκιστές με την πρώτη προσπάθεια, οπότε είχαν μόνο τέσσερα χρόνια στην εξουσία.
Rory Stewart: Είστε στην πολιτική για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα. Εκλεγήκατε στο κοινοβούλιο πριν από αρκετό καιρό. Επομένως, έχετε δει αυτή την αρκετά δραματική αλλαγή κατά τη διάρκεια της δικής σας πολιτικής σταδιοδρομίας. Γιατί το 2014 βλέπουμε να εκλέγεται ο Modi, το 2015 η περίπτωση της Πολωνίας, το 2015 η Ελλάδα, το 2016 ο Donald Trump, το 2018 ο Bolsonaro στη Βραζιλία. Τι είναι αυτό που παρατηρήσατε να συμβαίνει κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 2000 και δημιούργησε τις προϋποθέσεις γι’ αυτό, το 2014;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Θα ήθελα να κάνω δύο παρατηρήσεις: πρώτον, η ελληνική κατάσταση ήταν αρκετά μοναδική. Τείνουμε να ξεχνάμε τις δραματικές επιπτώσεις που είχε η οικονομική κρίση στην ελληνική κοινωνία. Χάσαμε παραπάνω από το 25% του ΑΕΠ μας. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη συρρίκνωση ΑΕΠ στην οικονομική ιστορία οποιασδήποτε χώρας-μέλους του ΟΟΣΑ μετά τον B’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Δεν θα έλεγα ότι μιλάμε για θαύμα, αλλά αποτελεί φόρο τιμής στην ανθεκτικότητα της χώρας και του ελληνικού λαού ότι καταφέραμε να ανακάμψουμε από αυτή την κρίση. Επομένως, στην Ελλάδα υπήρχαν οι προϋποθέσεις. Πολίτες ήταν απελπισμένοι, έγιναν πολύ φτωχότεροι. Υπήρξε μια σημαντική αντίδραση κατά των ελίτ ή των παραδοσιακών κομμάτων.
Επομένως, σε κάποιο βαθμό καταλαβαίνω γιατί οι πολίτες προσπάθησαν να πειραματιστούν με κάτι διαφορετικό. Επιστρέφοντας όμως στο γενικότερο ερώτημά σας, θεωρώ ότι η παγκοσμιοποίηση δημιούργησε ένα βαθύ χάσμα μεταξύ εκείνων που επωφελήθηκαν από αυτήν και εκείνων που ένιωσαν ότι έμειναν πίσω. Και εκείνοι που έμειναν πίσω, από πλευράς θέσεων εργασίας, από πλευράς πολιτικών με βάση την ταυτότητα, εξέφρασαν την ανάγκη τους για κάποιον που να εκπροσωπεί πραγματικά τις φωνές τους. Επομένως, τα παράπονα πάνω στα οποία πατούν οι λαϊκιστές είναι πραγματικά. Αλλά ο λαϊκισμός δεν είναι η απάντηση.
Αλλά πρέπει να καταλάβουμε ότι οι πολίτες δίνουν την ψήφο τους σε λαϊκιστές για συγκεκριμένους λόγους. Δεν είναι παράλογοι.
Alastair Campbell: Καταλαβαίνω γιατί δεν θέλατε να εμπλακείτε στη συζήτηση γύρω από τον Biden και τον Trump, είπατε όμως ότι αισθάνεστε πως η Ουγγαρία έχει ξεπεράσει τα όρια. Πρόκειται για μια βαριά δήλωση. Μιλάτε για μια χώρα-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία μου φαίνεται ότι προκαλεί την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους θεσμούς από τους οποίους εξαρτάται. Παρόλα αυτά, είναι ακόμα εκεί και εξακολουθεί να προκαλεί.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Ναι, είχαμε τα ζητήματά μας με την Ουγγαρία, δεν είναι μυστικό. Έπαιξα καθοριστικό ρόλο στο να πιέσουμε το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, την ευρωπαϊκή πολιτική μας οικογένεια, να αποβάλει το Fidesz, το κόμμα του Viktor Orbán, από τις τάξεις του. Η αλήθεια είναι ότι υπάρχουν σοβαρά ζητήματα όσον αφορά στο κράτος δικαίου στην Ουγγαρία. Δεν λέω κάτι που δεν αναγνωρίζει και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Και πρέπει να χρησιμοποιήσουμε όλους τους μοχλούς που διαθέτουμε για να διασφαλίσουμε ότι υπάρχει σεβασμός για το κράτος δικαίου. Αυτό προσπαθούν να κάνουν τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα. Βέβαια, όπως γνωρίζετε, οι αποφάσεις στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο απαιτούν ομοφωνία και μερικές φορές αυτό καθιστά αυτές τις διαπραγματεύσεις αρκετά περίπλοκες.
Rory Stewart: Μερικές φορές αισθάνομαι ότι ίσως αντιμετωπίζουμε ένα πολύ μεγαλύτερο, παγκόσμιο πρόβλημα εδώ. Ότι στο μυαλό του Viktor Orbán, το όνειρό του είναι ένας κόσμος στον οποίο οι αυταρχικοί ηγέτες, αρχίζουν να κυριαρχούν.
Alastair Campbell: Άνδρες, νομίζω ότι μιλάει για άνδρες.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Συνήθως πρόκειται για άνδρες.
Rory Stewart: Ίσως έχει έναν φανταστικό κόσμο, ελπίζει ότι μέσα σε δύο χρόνια ο Putin θα είναι ισχυρός, o Xi Jinping θα είναι ισχυρός, ο ίδιος θα είναι ισχυρός, ίσως ένας λαϊκιστής, δεξιός ηγέτης θα εκλεγεί στην Προεδρία της Γαλλίας. Και τότε, ξαφνικά, όλος ο κόσμος αρχίζει να ρέπει περισσότερο προς μια αυταρχική κατεύθυνση.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Πιστεύω έχετε δίκιο να επισημαίνετε ότι κάποιοι ηγέτες ίσως πιστεύουν ότι έτσι έχουν τα πράγματα. Στην πραγματικότητα θα υποστήριζα, επιστρέφοντας στο ελληνικό παράδειγμα, ότι αυτό δεν είναι μονόδρομος. Έχουμε αποδείξει ότι μπορείς να κυβερνήσεις από το κέντρο, ότι μπορείς να συγκροτήσεις έναν ευρύ συνασπισμό που περιλαμβάνει ανθρώπους που αυτοπροσδιορίζονται ως δεξιοί πατριώτες ψηφοφόροι, οι οποίοι μπορούν να συνυπάρξουν με άλλους ανθρώπους που αυτοπροσδιορίζονται ως κεντρώοι, να επικεντρωθείς περισσότερο σε πολιτικές προσανατολισμένες στα αποτελέσματα που πραγματικά έχουν όφελος για τους ανθρώπους.
Διότι πίσω από κάθε αυταρχικό αφήγημα, υπάρχει πάντα το επιχείρημα: μπορούμε πραγματικά να κάνουμε κάτι καλύτερο για τον μέσο άνθρωπο σε σύγκριση με τους άλλους τύπους κυβερνήσεων που καθοδηγούνται από τις ελίτ. Μπορούμε να αποδείξουμε ότι κάνουν λάθος. Ο μόνος τρόπος για να αποδείξουμε ότι κάνουν λάθος είναι να αποδείξουμε ότι αυτοί οι τύποι κυβερνήσεων, που λοιδορούνται από τους λαϊκιστές, μπορούν πραγματικά να πετύχουν στη διακυβέρνηση χωρών, αρκετά αποτελεσματικά. Αυτό κάναμε στην Ελλάδα.
Alastair Campbell: Για τους Βρετανούς ακροατές μας, πού θα τοποθετούσατε τον εαυτό σας στο βρετανικό πολιτικό φάσμα; Αν φανταστείτε ότι το δεξιό Συντηρητικό κόμμα είναι εκεί και ο Jeremy Corbin είναι εδώ. Εσείς πού βρίσκεστε;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Το πιθανότερο είναι ότι θα κυβερνούσα από το κέντρο. Για να καταλάβουν οι ακροατές σας, ηγούμαι του κύριου κεντροδεξιού κόμματος στην Ελλάδα. Θα ήταν το αντίστοιχο του Συντηρητικού κόμματος. Αλλά εγώ ώθησα το κόμμα αρκετά προς το κέντρο. Έχω ανθρώπους μέσα στο κόμμα μου που στην πραγματικότητα θα ανήκαν στο Εργατικό Κόμμα, ή ανήκαν στο ΠΑΣΟΚ, το οποίο ήταν το αντίστοιχο του Εργατικού Κόμματος. Επομένως, κατάφερα να συνασπίσω αυτούς τους ανθρώπους χωρίς να προσβάλω τους παραδοσιακούς ψηφοφόρους.
Rory Stewart: Ένα από τα πράγματα που έχετε κάνει, το οποίο φαίνεται πολύ, πολύ ασυνήθιστο, είναι ότι είστε κάποιος που φαίνεται να είναι κοινωνικά φιλελεύθερος και συντηρητικός στα οικονομικά. Αυτή ήταν η ιστορία της Βρετανίας γύρω από τον George Osborne και τον David Cameron το 2010. Όπως και αυτοί, πιέσατε, για παράδειγμα, για τον γάμο των ομοφυλοφίλων, αλλά ήσασταν επίσης αρκετά δημοσιονομικά συντηρητικός όσον αφορά τον έλεγχο των δαπανών και του δανεισμού.
Η άποψη -στη Βρετανία, στις Ηνωμένες Πολιτείες και σε μεγάλο μέρος του κόσμου- πολλών ειδικών στις δημοσκοπήσεις, θέλει αυτό να είναι πλέον αδύνατον. Σχεδιάζουν αυτά τα όμορφα τεταρτημόρια σε έναν πίνακα και λένε ότι ολόκληρη η πολιτική έχει αλλάξει και ότι δεν κερδίζει κανείς ψήφους με το να είναι κοινωνικά φιλελεύθερος και συντηρητικός στα οικονομικά. Αυτό είναι κάτι με το οποίο οι ΗΠΑ έχουν εμμονή και αυτό φαίνεται στις δημοσκοπήσεις τόσο για τον Πρόεδρο Biden όσο και για τον Πρόεδρο Trump. Και στη Βρετανία, η εκστρατεία του Boris Johnson το 2019 προσπαθούσε να βρει πιο κοινωνικά συντηρητικούς, δεξιούς ψηφοφόρους, οι οποίοι επίσης ήθελαν περισσότερες κρατικές δαπάνες. Συμφωνείτε, λοιπόν, ότι αποφεύγετε ελαφρώς μια διεθνή τάση; Και, αν ναι, ποια είναι η εξήγηση γι’ αυτό;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Θα έλεγα ότι καταφέραμε να εφαρμόσουμε έναν νέο τύπο «τριγώνου». Πρώτον, θα υποστήριζα ότι είμαστε δημοσιονομικά συνετοί, αλλά σίγουρα υπέρ της ανάπτυξης, δεν είμαστε οπαδοί της λιτότητας. Και η μεγάλη μου πρόκληση ήταν να τονώσω την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας, να φέρω επενδύσεις, να διασφαλίσω ότι απλοποιούμε το ρυθμιστικό πλαίσιο με λογικό τρόπο, βελτιώνοντας την παραγωγικότητα του κράτους. Και αυτός είναι ο λόγος που η Ελλάδα αναπτύσσεται με σαφώς υψηλότερους ρυθμούς από τον μέσο όρο της ευρωζώνης.
Ταυτόχρονα, όμως, έχουμε πάντα επίγνωση του γεγονότος ότι έχουμε ένα μεγάλο χρέος, ότι η χώρα χρεοκόπησε και ότι για να αποκαταστήσουμε την αξιοπιστία μας στις διεθνείς αγορές, πρέπει να πετυχαίνουμε τους δημοσιονομικούς μας στόχους. Επομένως, αυτό διαφέρει από τις πολιτικές λιτότητας που εφαρμόστηκαν στο Ηνωμένο Βασίλειο κατά την τελευταία δεκαετία.
Αλλά, δεύτερον, είμαστε επίσης πολύ υπεύθυνοι πατριώτες. Με τον όρο «υπεύθυνοι πατριώτες» εννοώ ότι διαχειριζόμαστε τη μετανάστευση μάλλον πολύ καλύτερα από πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Επενδύσαμε στην άμυνα. Διαχειριστήκαμε τα θέματά μας με την Τουρκία.
Και είμαστε, τρίτον, κοινωνικά φιλελεύθεροι όταν πρόκειται για θέματα, για παράδειγμα, όπως ο γάμος των ομόφυλων ζευγαριών, που ήταν ένα δύσκολο ζήτημα στην Ελλάδα. Αυτό αναστάτωσε ορισμένους στο κόμμα μου και το καταλαβαίνω απόλυτα. Και γι’ αυτό δεν χρησιμοποίησα ποτέ το «μαστίγιο». Αφησα τους βουλευτές μου να αποφασίσουν κατά συνείδηση.
Alastair Campbell: Δεν υπήρξε «μαστίγιο» καθόλου κατά την ψηφοφορία;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Δεν υπήρχε «μαστίγιο». Τα δύο τρίτα των βουλευτών μου ψήφισαν υπέρ της νομοθεσίας, το ένα τρίτο όχι. Το σέβομαι απόλυτα.
Alastair Campbell: Και ποιος ήταν ο ρόλος της Εκκλησίας σε αυτή τη συζήτηση;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Ήταν σημαντικός. Η Εκκλησία ήταν αντίθετη βέβαια. Αναγνώρισα ότι η ηγεσία της Εκκλησίας διατύπωσε την άποψή της, αλλά εξηγήσαμε ότι πρόκειται εν τέλει για μια πολιτική ρύθμιση. Δεν παρεμβαίνουμε στις θρησκευτικές υποθέσεις της Εκκλησίας. Δεν υπάρχει διαχωρισμός κράτους και Εκκλησίας στην Ελλάδα. Πρέπει να το επισημάνουμε αυτό. Αυτό προβλέπεται στο Σύνταγμά μας και δεν πιστεύω ότι θα αλλάξει στο ορατό μέλλον. Επομένως, αυτό είναι κάτι που κάναμε και θεωρώ ότι ήταν σημαντικό για μια μερίδα Ελλήνων.
Τώρα προχωρούμε με τις υπόλοιπες μεταρρυθμίσεις μας. Αλλά εγώ, θα σας προκαλούσα όσον αφορά το ότι πιστεύω ότι υπάρχει περιθώριο να γίνει αυτή η νέα «τριγωνοποίηση». Ουσιαστικά, τι είναι αυτό που μας έφερε στο 41%; Είναι η ικανότητα να ενώσουμε ψηφοφόρους που είναι παραδοσιακοί δεξιοί ψηφοφόροι, οι οποίοι ενδιαφέρονται πολύ για τα πιο πατριωτικά ζητήματα, με πιο προοδευτικές, κεντρώες ομάδες πολιτών. Αλλά η συγκολλητική ουσία που ένωσε αυτούς τους ψηφοφόρους ήταν οι καλές επιδόσεις της οικονομίας. Στο τέλος της ημέρας, αν η οικονομία δεν πηγαίνει καλά, αν δεν υπάρχει ανάπτυξη, αν δεν μειώσουμε την ανεργία, αν δεν αυξήσουμε τους μισθούς, τότε είναι πολύ δύσκολο να καλλιεργηθεί το περιβάλλον για τη συνέχιση αυτής της πολιτικής συμμαχίας.
Alastair Campbell: Αναφερθήκατε στη μετανάστευση. Επειδή έχουν βελτιωθεί οι αριθμοί. Απ’ όσο γνωρίζω, δεν έχετε σχέδιο να στείλετε αιτούντες άσυλο στη Ρουάντα…
Κυριάκος Μητσοτάκης: Όχι, κατηγορηματικά όχι. Δεν είναι αυτό που έχουμε κατά νου.
Alastair Campbell: Αν η βρετανική κυβέρνηση ήθελε να βρει μια χώρα που φαίνεται να ελέγχει τους αριθμούς και φαίνεται να έχει τον έλεγχο των συνόρων της, τι συμβουλή θα τους δίνατε; Τι θα μπορούσαν να δουν που έχετε κάνει εσείς και που ίσως θα μπορούσαν να σκεφτούν να κάνουν και οι ίδιοι;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Δεν βοηθά η αποχώρηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Γνωρίζω ότι είστε ευαίσθητοι με αυτό το ζήτημα.
Αφήνοντας στην άκρη τα αστεία, η Ευρωπαϊκή Ένωση κατέληξε στο σύμφωνο για το ασυλο και τη μετανάστευση. Μια πολύ σημαντική μεταρρύθμιση.
Πριν από αυτό, όμως, είμαστε ένα συνοριακό κράτος και αντιμετωπίσαμε μια κατάσταση όπου ουσιαστικά η προηγούμενη κυβέρνηση είχε πολιτική ανοιχτών θυρών. Όποιος ήθελε να έρθει στην Ελλάδα, ερχόταν στην Ελλάδα. Χωρίς ερωτήσεις. Είτε επρόκειτο για τα χερσαία μας σύνορα είτε για τα θαλάσσια σύνορά μας, γίναμε απλώς μια επιτροπή υποδοχής. Και είπαμε: Όχι, αυτό δεν πρόκειται να συμβεί. Πρέπει να προστατεύσουμε τα σύνορά μας. Θα το κάνουμε με υπεύθυνο τρόπο.
Πρέπει να υπενθυμίσω στους ακροατές σας ότι τον Μάρτιο του 2020, η Ελλάδα βρέθηκε αντιμέτωπη με το πρώτο κύμα εργαλειοποίησης μεταναστών, όταν η Τουρκία προσπάθησε να ωθήσει δεκάδες χιλιάδες απελπισμένους ανθρώπους να διασχίσουν τα χερσαία σύνορα. Υπερασπιστήκαμε τα σύνορά μας. Κατασκευάζουμε φράχτη και έχουμε καταφέρει να σπάσουμε τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν οι διακινητές. Έχουμε καταστήσει σαφές ότι, αν κάποιος θέλει να έρθει στην Ελλάδα υπάρχουν νόμιμες οδοί, αλλά δεν είναι οι διακινητές που θα αποφασίσουν ποιοι θα έρθουν στα ελληνικά νησιά. Εμείς θα το αποφασίσουμε.
Alastair Campbell: Χρειάζονται, λοιπόν, νόμιμες οδοί και η διαδικασία.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Πρέπει να κάνει κανείς δύο πράγματα: χρειάζεται ένας μεγάλος φράχτης και επίσης μια μεγάλη πόρτα. Με τον όρο «μεγάλος φράχτης», εννοώ την προστασία των συνόρων. Δεν απολογούμαι γι’ αυτό. Ταυτόχρονα, η Ακτοφυλακή μας έχει σώσει χιλιάδες ανθρώπους στη θάλασσα. Αλλά θα δυσκολέψουμε την παράτυπη είσοδο στην Ελλάδα. Ήμουν πολύ, πολύ ξεκάθαρος για αυτό το ζήτημα. Έχουμε συνεργαστεί με την Τουρκία αρκετά καλά τους τελευταίους μήνες, αλλά ταυτόχρονα χρειαζόμαστε και νόμιμες οδούς για τη μετανάστευση, διότι κάνουμε, για παράδειγμα, μια συμφωνία με την Αίγυπτο τώρα. Χρειαζόμαστε εργάτες στον αγροτικό μας τομέα. Η ανεργία μας μειώνεται πολύ γρήγορα, πράγμα που σημαίνει ότι αντιμετωπίζουμε έλλειψη εργατικού δυναμικού. Αλλά πρέπει να θέσουμε τους κανόνες και πρέπει να γνωρίζουμε ποιος έρχεται στη χώρα. Προσφέρουμε νόμιμες οδούς και δυσκολεύουμε πολύ τους διακινητές να συνεχίσουν να φέρνουν ανθρώπους, απελπισμένους ανθρώπους, παράνομα στη χώρα.
Rory Stewart: Κύριε Πρωθυπουργέ, αυτό είναι προφανώς ένα από τα πιο ευαίσθητα και δύσκολα ζητήματα. Οι ακροατές θα γνωρίζουν επίσης για την τρομερή τραγωδία με εκατοντάδες νεκρούς, και καταγγελίες εναντίον του Ελληνικού Λιμενικού Σώματος. Αλλά δεν θέλω να υπεισέλθω σε αυτό, γιατί ξέρω ότι έχετε μια πολύ σαφή θέση ως προς αυτό, ότι δεν έφταιγε το Ελληνικό Λιμενικό Σώμα.
Αλλά το μεγαλύτερο ζήτημα, υποθέτω, στην Ευρώπη, είναι ότι θα πάμε σε ευρωεκλογές τον Ιούνιο, όπου περίπου στο ένα τρίτο των χωρών της Ευρώπης φαίνεται ότι τα ακροδεξιά λαϊκιστικά κόμματα θα κερδίσουν τις περισσότερες ψήφους, και θα τις κερδίσουν βασιζόμενα σε ανησυχίες για τη μετανάστευση. Το AfD στη Γερμανία ή οποιοδήποτε από αυτά τα άλλα ακροδεξιά κόμματα, το μεγάλο τους επιχείρημα θα είναι ότι οι κεντρώοι δεν έχουν τον έλεγχο της μετανάστευσης, και αυτό είναι πιθανότατα που υπονομεύει περισσότερο τις κεντρώες κυβερνήσεις στην Ευρώπη.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Θεωρώ ορθώς επισημαίνετε ότι η μετανάστευση προκαλεί μεγάλη ανησυχία σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Το ενδιαφέρον είναι ότι στην Ελλάδα δεν αποτελεί ζήτημα, επειδή έχουμε καταφέρει να διαχειριστούμε το πρόβλημα.
Alastair Campbell: Αυτό δεν είναι μια λαϊκίστικη δήλωση;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Όχι, μπορείτε να ρωτήσετε τον κόσμο. Οι άνθρωποι στην Ελλάδα…
Alastair Campbell: Δεν είναι ζήτημα;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Δεν αποτελεί ζήτημα σήμερα. Ήταν ζήτημα το 2019. Αν πάτε τώρα στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, είναι πολύ ικανοποιημένοι για δύο λόγους. Ο πρώτος λόγος είναι ότι οι αριθμοί έχουν μειωθεί σημαντικά. Παρεμπιπτόντως, έχουμε τις κατάλληλες διαδικασίες. Έχουμε κανονικά κέντρα υποδοχής για αιτούντες άσυλο, αντιμετωπίζονται με ανθρώπινο τρόπο. Οι αιτήσεις ασύλου εξετάζονται πολύ γρήγορα.
Alastair Campbell: Αυτό το σημείο είναι που πρέπει να ακούσει η βρετανική κυβέρνηση;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Αλλά είναι επίσης πολύ ικανοποιημένοι γιατί κάναμε μια συμφωνία με την Τουρκία και τώρα υπάρχει η δυνατότητα ταξιδιών με διευκόλυνση στην έκδοση βίζα. Είναι η μόνη εξαίρεση στους κανόνες της ζώνης Σένγκεν, για Τούρκους επισκέπτες που μπορούν να έρχονται στα νησιά μας για μία εβδομάδα. Όχι ακριβώς χωρίς βίζα. Είναι μια διευκόλυνση. Τους χορηγείται η βίζα επί τόπου. Γι’ αυτό λοιπόν δεν είναι ζήτημα στην Ελλάδα, αλλά είναι ζήτημα στην Ευρώπη.
Rory Stewart: Γιατί;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Γιατί πιστεύω ότι η Ευρώπη άργησε να κάνει αυτή τη στροφή -η οποία πράγματι συντελείται-, να αναγνωρίσει ότι δεν μπορείς να διαχειριστείς το μεταναστευτικό ζήτημα χωρίς να δώσεις έμφαση στα εξωτερικά σου σύνορα. Θεωρούσαν ότι ήταν ένα δευτερεύον πρόβλημα. Αλλά αν δεν ελέγξεις τον απόλυτο αριθμό των ανθρώπων που εισέρχονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τότε θα γίνει πρόβλημα όχι μόνο για τα κράτη της πρώτης γραμμής, θα γίνει τελικά πρόβλημα για τη Γερμανία, για τη Σκανδιναβία, για εκείνες τις χώρες που είναι πολύ πλουσιότερες και των οποίων οι υποδομές κοινωνικής πρόνοιας λειτουργούν ως μαγνήτης γι’ αυτούς τους ανθρώπους.
Rory Stewart: Κύριε Πρωθυπουργέ, θα ακούσετε κάποιους να λένε «αλλά δεν μπορείτε να ελέγξετε τα σύνορα». Θα πουν ότι, λόγω της κλιματικής αλλαγής, θα μετακινηθούν εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι. Υπάρχουν και άνθρωποι, ακόμη και στην Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, που υποστηρίζουν ότι τα σύνορα είναι απάνθρωπα. Πώς απαντάτε;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Μπορώ να σας πω ότι αν δείτε τι μας λέει τώρα η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, είναι πολύ ευχαριστημένοι με αυτό που κάναμε. Γιατί οι συνθήκες που επικρατούσαν προηγουμένως ήταν φρικτές. Την εποχή που είχαμε ανοιχτά σύνορα, είχαμε 20.000 ανθρώπους σε έναν καταυλισμό, τη Μόρια -ίσως θυμάστε-, στο νησί της Λέσβου, υπό φρικτές συνθήκες, παιδιά βιάζονταν. Θέλω να πω, ήταν μη διαχειρίσιμο, εντελώς μη διαχειρίσιμο.
Πιστεύω λοιπόν ότι πρέπει να θέτεις τους κανόνες. Αλλά ταυτόχρονα, χρειάζεσαι πολύ τολμηρές συμφωνίες για να προσφέρεις νόμιμες οδούς σε ανθρώπους που θέλουν να έρθουν και να εργαστούν στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Δεν μπορεί να γίνει το ένα χωρίς το άλλο.
Rory Stewart: Και επιτρέψτε μου να πιέσω λίγο ακόμα. Στην προοπτική ότι τα επόμενα 20, 30 χρόνια, θα υπάρξουν εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι που θα μετακινούνται σε όλο τον κόσμο λόγω της κλιματικής αλλαγής, της φτώχειας. Πιστεύετε πραγματικά ότι είναι δυνατόν να ελεγχθούν όλα αυτά;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Λέω ότι ίσως υπάρχουν καταστάσεις όπου ποιος ξέρει τι μπορεί να συμβεί και ποια κρίση μπορεί να προκύψει. Άρα υπάρχει και τρίτο σκέλος: τι κάνουμε, δηλαδή, για να διασφαλίσουμε ότι οι άνθρωποι στην Αφρική έχουν περισσότερες ευκαιρίες στην Αφρική. Η αλήθεια είναι ότι δεν έχουμε κάνει αρκετά. Όμως η Αφρική είναι μια ήπειρος που γνωρίζει άνθηση, τη μεγαλύτερη πληθυσμιακή έκρηξη. Και πώς προσφέρουμε στους Αφρικανούς περισσότερες ευκαιρίες για να παραμείνουν εκεί όπου κατοικούν; Δεν μετακινούνται επειδή το θέλουν, το κάνουν επειδή είναι απελπισμένοι.
Alastair Campbell: Επιτρέψτε μου να σας ρωτήσω σχετικά με την Ευρώπη και το ζήτημα των χωρών που θέλουν να ενταχθούν και πιθανώς σας βλέπουν λίγο σαν κάποιον που φέρνει προσκόμματα. Θέλω να πω, λυπήθηκα πάρα πολύ για τους πολίτες της Βόρειας Μακεδονίας, που έπρεπε να αλλάζουν το όνομά τους, να περάσουν μέσα από κάθε είδους εμπόδια, και εξακολουθούν να μην βλέπουν πρόοδο. Μπορεί να το γνωρίζετε, συνεργάζομαι λίγο με τον Edi Rama στην Αλβανία, και νομίζω ότι μερικές φορές αισθάνονται ότι είστε πολύ φιλοευρωπαϊκός, αλλά μέχρι τα σύνορα. Ποιο είναι λοιπόν το όραμά σας για μια ευρύτερη Ευρώπη;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Θα διαφωνήσω μαζί σας επί τούτου, διότι είμαστε μεγάλοι υπέρμαχοι και μεγάλοι υποστηρικτές της ένταξης των Δυτικών Βαλκανίων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Είναι προς το συμφέρον μας, άλλωστε. Πρόκειται για την άμεση γειτονιά μας, από την οποία είμαστε η πρώτη χώρα που εντάχθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σχετικά πλούσια σε σύγκριση με τα Δυτικά Βαλκάνια. Μέλος του ΝΑΤΟ, της ευρωζώνης, της ζώνης Σένγκεν. Επομένως, θέλουμε…
Alastair Campbell: Αισθάνονται ότι κάνουν βήματα προς τα πίσω, έτσι δεν είναι…
Κυριάκος Μητσοτάκης: Ναι, αλλά δεν πιστεύω ότι αυτό είναι πρόβλημα της Ελλάδας. Aναφερθήκατε στη Βόρεια Μακεδονία και στην αλλαγή του ονόματος. Θα το επαναλάβω: είχα κάποια πραγματικά ζητήματα με τη Συμφωνία των Πρεσπών, η οποία συνομολογήθηκε από την προηγούμενη κυβέρνηση. Τη σεβάστηκα όμως. Έχουμε προσπαθήσει να συνεργαστούμε με τη Βόρεια Μακεδονία για να τη βοηθήσουμε στο ευρωπαϊκό της ταξίδι. Αλλά για να έρθει κανείς πιο κοντά στην Ευρώπη, πρέπει να σέβεται το ευρωπαϊκό κεκτημένο και να σημειώνει πρόοδο σε θέματα που αφορούν στο κράτος δικαίου.
Rory Stewart: Νομίζω ότι ένα από τα βασικά ζητήματα, βέβαια, όσον αφορά στα Δυτικά Βαλκάνια που απασχολεί πολύ τον κόσμο είναι οι σχέσεις μεταξύ Σερβίας και βορείου Κοσόβου, Σερβίας και Δημοκρατίας της Σέρπσκα. Πραγματικές ανησυχίες ότι μπορεί να βρισκόμαστε στα πρόθυρα της επανάληψης μέρους των πολέμων Βοσνίας-Κοσόβου. Θεωρώ ότι αν ήμασταν πιο γενναιόδωροι και πιο δραστήριοι και πιο γρήγοροι όσον αφορά την ένταξη αυτών των χωρών στην Ευρωπαϊκή Ένωση, θα ήταν πολύ καλύτερα για την ευρωπαϊκή ασφάλεια.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Η Διακήρυξη της Θεσσαλονίκης του 2003, δηλαδή πριν από 21 χρόνια, ανέφερε για πρώτη φορά την ανάγκη να έρθουν τα Δυτικά Βαλκάνια πιο κοντά στην Ευρώπη, αλλά δεν έχουμε σημειώσει αρκετή πρόοδο. Υπάρχει μια νέα δυναμική, επίσης ως αποτέλεσμα της κατάστασης στην Ουκρανία, και πρέπει να την εκμεταλλευτούμε. Γι’ αυτό πρέπει να επιβραβεύσουμε τις χώρες που πραγματικά σημειώνουν μεγαλύτερη πρόοδο. Αναφέρατε τη Σερβία. Η Σερβία είναι θεμελιώδους σημασίας για τη σταθερότητα των Δυτικών Βαλκανίων. Δεν μπορώ να φανταστώ τα Δυτικά Βαλκάνια να είναι προσδεδεμένα στην Ευρώπη χωρίς τη Σερβία να είναι μέρος της Ευρώπης. Είναι η μεγαλύτερη χώρα, η μεγαλύτερη οικονομία. Βέβαια τείνουν και προς τις δύο κατευθύνσεις, οπότε χρειαζόμαστε ένα κατάλληλο σύνολο κινήτρων και αντικινήτρων για να ωθήσουμε τη Σερβία προς την ευρωπαϊκή της κατεύθυνση.
Rory Stewart: Αλλά αυτό απαιτεί από την Ευρώπη να αναλάβει ρίσκα. Απαιτεί από τη Γερμανία και τη Γαλλία να είναι τολμηρές. Ένα από τα προβλήματα είναι ότι μπορεί κανείς πάντα να κρύβεται πίσω από το κεκτημένο και να λέει «δεν πέτυχαν τον ένα στόχο, δεν πέτυχαν τον άλλο στόχο».
Κυριάκος Μητσοτάκης: Καταρχάς, ένα από τα πράγματα που θα κάνουμε κατά τον επόμενο ευρωπαϊκό κύκλο είναι να επανεξετάσουμε τη διαδικασία διεύρυνσης. Τι σημαίνει στην πράξη το να γίνεις μέλος; Ποια είναι τα ίσως ενδιάμεσα ορόσημα που μπορούμε να θέσουμε για τις χώρες αυτές, ώστε να καταλάβουν ότι καθώς σημειώνουν πρόοδο, θα υπάρχουν και οφέλη. Διότι αυτή τη στιγμή, πρέπει να είμαστε ειλικρινείς, οι πολίτες στα Δυτικά Βαλκάνια δεν πιστεύουν ότι θα γίνουν μέρος της ευρωπαϊκής οικογένειας. Πρόκειται για μεγάλο πρόβλημα.
Alastair Campbell: Νομίζω ότι το πίστευαν πριν από μερικά χρόνια.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Μάλλον το πιστεύουν λιγότερο τώρα. Υπάρχουν κάποιες χώρες, το Μαυροβούνιο, για παράδειγμα, σημειώνει πρόοδο. Πρέπει να τους επιβραβεύσουμε. Δεν πρόκειται για ένα «μαστίγιο», όπου πάμε με μια μεγάλη λίστα με θέματα προς έλεγχο και τους λέμε ότι δεν τα πάνε καλά. Πρέπει επίσης να θυμόμαστε, να βλέπουμε και τις δικές μας διαδρομές. Η Ελλάδα εντάχθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 1981. Θα «τσεκάραμε όλα τα κουτάκια» αν ήμασταν υποψήφιοι σήμερα; Θέλω να πω, νομίζω ότι ήταν μια πολιτική απόφαση που ελήφθη τότε, με τη μεγάλη στήριξη του Giscard d’Estaing. Η Γερμανία ήταν επιφυλακτική. Η χώρα έβγαινε από τη χούντα. Ήταν περισσότερο γεωπολιτική απόφαση και λιγότερο τεχνοκρατική σε αυτή την περίπτωση. Αλλά σε κάποιο σημείο πρέπει να γίνει κάποια πρόοδος. Σας καταλαβαίνω, όμως, όταν λέτε ότι κάποια στιγμή θα πρέπει να ληφθούν ορισμένες τολμηρές πολιτικές αποφάσεις.
Alastair Campbell: Μπορείτε να φανταστείτε την ημέρα που το Ηνωμένο Βασίλειο θα είναι και πάλι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Όλοι μας, κάποιοι από εμας. Το πρώτο μου Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ήταν το τελευταίο Συμβούλιο στο οποίο ήταν παρών Βρετανός Πρωθυπουργός. Και αυτό μόνο για ένα πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Αλλά προσωπικά πιστεύω ότι ήταν λάθος για όλους, προφανώς για το Ηνωμένο Βασίλειο, να φύγει από την Ευρώπη. Ξεκαθαρίσαμε ότι σεβόμαστε την απόφαση, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι πιστεύουμε ότι ήταν καλό είτε για το Ηνωμένο Βασίλειο είτε για την Ευρώπη. Δεν ξέρω αν σε κάποιες δεκαετίες θα μπορούσε να συμβεί.
Alastair Campbell: Πιστεύετε ότι θα χρειαστούν δεκαετίες; Πληθυντικός;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Πρώτα απ’ όλα, θα πρέπει να είναι δική σας απόφαση, εννοώ απόφαση της βρετανικής κυβέρνησης και του βρετανικού λαού. Αλλά υπάρχουν τόσα πολλά πράγματα που μπορούμε να κάνουμε με μία κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου που ενδιαφέρεται να εμπλακεί μαζί μας σε μια περαιτέρω προσέγγιση, η οποία, βέβαια, θα σέβεται τους ευρωπαϊκούς κανόνες. Δεν μπορείτε να έχετε «και την πίτα ολόκληρη και τον σκύλο χορτάτο».
Πιστεύω ότι οι άνθρωποι που ψήφισαν υπέρ του Brexit, και συγγνώμη αν είμαι λίγο ευθύς εδώ, θα πρέπει να το έχουν συνειδητοποιήσει αυτό, επειδή τους υποσχέθηκαν ότι θα αποχωρούσαν από την ευρωπαϊκή οικογένεια, αλλά θα είχαν όλα τα οφέλη της συνέχισης του εμπορίου με την Ευρώπη, σαν να μην είχε συμβεί τίποτα.
Alastair Campbell: Δηλαδή ήταν λαϊκισμός;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Βέβαια και ήταν.
Rory Stewart: Θα ενθαρρύνατε και θα υποστηρίζατε τη νέα, επερχόμενη κυβέρνηση των Εργατικών, αν άρχιζε να κινείται, για παράδειγμα, προς την κατεύθυνση της επανένταξης στην ευρωπαϊκή τελωνειακή ένωση;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Ναι, σίγουρα, και πιστεύω ότι αρκετοί από εμάς στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα προσβλέπαμε στον επαναπροσδιορισμό της σχέσης μας με το Ηνωμένο Βασίλειο, λαμβάνοντας υπόψη ότι το Brexit έχει συμβεί.
Alastair Campbell: Ήμουν σε μια καφετέρια σήμερα το πρωί και μιλούσα με κάποιον που ζει εδώ, του είπα ότι θα σας συναντήσω και τον ρώτησα τι να σας πω; Και μου είπε: ρώτα τον αν υπάρχει λαϊκισμός στην πολιτική του. Είναι ενδιαφέρον, χθες μιλήσαμε με τον Kwasi Kwarteng, ο οποίος διατέλεσε για λίγο Υπουργός Οικονομικών του Ηνωμένου Βασιλείου υπό τη Liz Truss. Και έλεγε ότι πιστεύει ότι η πολιτική σήμερα δεν μπορεί να ασκηθεί χωρίς λίγο λαϊκισμό. Ήθελα λοιπόν να μάθω, υπάρχει κάτι που λέτε ή κάνετε και το οποίο πιστεύετε ότι είναι λαϊκίστικο;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Για εμένα το να είσαι αντιλαϊκιστής σημαίνει να προσπαθείς να είσαι εξαιρετικά ειλικρινής με τους ανθρώπους. Πιστεύω, κοιτάζοντας πίσω στο 2019, ότι τηρήσαμε τις προεκλογικές μας υποσχέσεις. Θεωρώ ότι αυτός είναι ο λόγος, ο κυριότερος λόγος που επανεκλεγήκαμε. Κάναμε αυτό που είπαμε στους πολίτες ότι θα κάνουμε. Αναγνωρίσαμε τα λάθη μας.
Alastair Campbell: Επομένως, ένα μεγάλο μέρος του λαϊκισμού είναι η μη παραδοχή του λάθους. Όταν λέτε ότι παραδεχθήκατε τα λάθη σας, ένα παράδειγμα;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Υπήρχαν ζητήματα και ήμουν πολύ, πολύ ειλικρινής, για παράδειγμα όταν είχαμε ένα σκάνδαλο υποκλοπών. Ήμουν πολύ ειλικρινής ότι κάτι πήγε στραβά.
Alastair Campbell: Τότε ανακαλύψατε ότι… Ήταν ένας δημοσιογράφος στην αρχή;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Ναι. Έκανα αλλαγές. Είπα, κάτι πήγε λάθος εδώ. Ήταν μια συστημική αποτυχία. Είχαμε ένα φριχτό σιδηροδρομικό δυστύχημα, όπου ανθρώπινα λάθη επιτάθηκαν από συστημικά προβλήματα στον σιδηρόδρομό μας. Είπα, δεν μπορώ να φέρω πίσω αυτούς τους ανθρώπους, αλλά μπορώ να κάνω ό,τι καλύτερο μπορώ για να διασφαλίσω ότι οι σιδηρόδρομοι μας θα γίνουν ασφαλέστεροι.
Alastair Campbell: Αυτό σημαίνει ότι δεν θα ακολουθήσετε πια τον δρόμο των ιδιωτικοποιήσεων;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Οι σιδηρόδρομοι -και αυτό έχει αρκετό ενδιαφέρον- είχαν ήδη ιδιωτικοποιηθεί από την αριστερή κυβέρνηση. Αυτό συνέβη το 2018.
Alastair Campbell: Άλλη μια αποτυχία των ιδιωτικοποιήσεων;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Το δίκτυο βρίσκεται ακόμα υπό κρατικό έλεγχο. Οπότε, πρόκειται για ένα υβριδικό μοντέλο. Και εμείς είμαστε αυτοί που επενδύουμε πραγματικά στο δίκτυο. Επομένως, όταν κάνω ένα λάθος, δεν έχω καμία δυσκολία να το αναγνωρίσω. Και πιστεύω ότι ένα λάθος γίνεται πραγματικό λάθος μόνο αν το επαναλάβεις. Προσπαθούμε λοιπόν να μαθαίνουμε από τα λάθη μας. Δεν νομίζω ότι υποσχέθηκα πράγματα τα οποία συνειδητά ήξερα ότι δεν μπορούσα να πραγματοποιήσω. Μερικές φορές ακόμη και δύσκολα πράγματα.
Αυτή τη στιγμή, για παράδειγμα, θεσπίσαμε νομοθεσία σχετικά με τους αυτοαπασχολούμενους Έλληνες, που αποτελούν μέρος του κορμού των εκλογέων στους οποίους απευθυνόμαστε. Παρατηρήσαμε ότι πολλές ομάδες αυτοαπασχολούμενων δήλωναν ετήσιο εισόδημα κάτω από τον κατώτατο μισθό. Είπαμε, λοιπόν, ότι αυτό δεν μπορεί να συμβαίνει πραγματικά. Οπότε θέσαμε ένα όριο. Είπα προεκλογικά στους πολίτες ότι θα το έκανα αυτό. Είπα ότι θα κυνηγήσω τη φοροδιαφυγή. Είναι πολύ πιο εύκολο όταν δεν χρειάζεται να κοιτάξεις αυτά που είχες πει στους πολίτες κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας και να συνειδητοποιήσεις: «Ω, Θεέ μου, πρέπει να κάνω το ακριβώς αντίθετο τώρα, και κατά κάποιο τρόπο ήξερα ότι έπρεπε να κάνω το ακριβώς αντίθετο».
Rory Stewart: Κύριε Πρωθυπουργέ, άλλες έντονες επικρίσεις αφορούν, κάποιες φορές, την ελευθερία του Τύπου. Τι συμβαίνει με την ελευθερία του Τύπου; Γιατί ανησυχούν κάποιοι για την ελευθεροτυπία;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Στον τομέα αυτό αισθάνομαι πολύ δυνατός. Ο καθένας μπορεί να γράψει, να δημοσιεύσει ή να πει ό,τι θέλει στην Ελλάδα. Αν μη τι άλλο, μάλλον έχουμε σχετικά αδύναμη νομοθεσία για τη συκοφαντική δυσφήμιση. Ακούω όλα αυτά τα επιχειρήματα για αγωγές SLAPP. Ποτέ, μα ποτέ δεν χρησιμοποίησα τα δικαστήρια, αν ένιωθα ότι με προσέβαλαν, διότι είμαι πολιτικός και το περιθώριο πρέπει να είναι μεγαλύτερο όσον αφορά στην κριτική. Αλλά, για όνομα του Θεού, έχουμε τόσες πολλές εφημερίδες, έχουμε τόσους πολλούς τηλεοπτικούς σταθμούς. Όποιον τηλεοπτικό σταθμό κι αν παρακολουθείς, η αντιπολίτευση είναι πάντα παρούσα.
Θεωρώ ότι αυτό είναι ένα επιχείρημα που απλά δεν ισχύει. Και αυτά που δημοσιεύονται στην Ελλάδα, σε ορισμένες εφημερίδες, δεν θα μπορούσαν ποτέ να δημοσιευτούν… Αναφέρομαι σε συκοφαντίες, με έχουν κατηγορήσει ότι είμαι παιδόφιλος. Θέλω να πω ότι αυτά πραγματικά τυπώνονται στην Ελλάδα. Οπότε όχι, δεν υπάρχει θέμα ελευθερίας του Τύπου στην Ελλάδα, τελεία και παύλα, και είμαι ανυποχώρητος σε αυτό.
Alastair Campbell: Ένα άλλο ζήτημα που συζητά σήμερα ο κόσμος είναι το brain drain. Εξακολουθείτε να έχετε πρόβλημα brain drain; Και η ιδιωτικοποίηση των πανεπιστημίων, είναι μια προσπάθεια να σταματήσει το brain drain ή μήπως το επιταχύνει;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Περίπου 500.000 Έλληνες εγκατέλειψαν την Ελλάδα κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης. Κυρίως νέοι άνθρωποι, ταλαντούχοι άνθρωποι, άνθρωποι που παίρνουν ρίσκα. Δεν είναι εύκολο να εγκαταλείψεις μια χώρα σε αναζήτηση μιας καλύτερης θέσης εργασίας. Αυτά ήταν επίσης τα χρόνια της πολύ υψηλής φορολόγησης για όποιον είχε έναν αξιοπρεπή μισθό. Αυτό έχει αντιστραφεί. Πολλοί επιστρέφουν. Επιστρέφουν επειδή υπάρχουν περισσότερες ευκαιρίες, υπάρχουν καλύτερα αμειβόμενες θέσεις εργασίας, η φορολογία είναι χαμηλή. Αλλά θεωρώ ότι επιστρέφουν επίσης επειδή πολλοί από αυτούς -όχι όλοι φυσικά- πιστεύουν ότι η χώρα έχει γυρίσει σελίδα οριστικά. Δεν είναι εύκολο. Εργαζόμουν στο Ηνωμένο Βασίλειο το 1997, κάποια στιγμή αποφάσισα…
Alastair Campbell: Σπουδαία χρονιά!
Κυριάκος Μητσοτάκης: Ναι, το ξέρω, έχετε πολύ ευχάριστες αναμνήσεις. Αλλά, για κάποιον περίεργο λόγο, η στιγμή που εξελέγησαν οι Εργατικοί ήταν αυτή που αποφάσισα να φύγω και να επιστρέψω στην Ελλάδα. Και θυμάμαι ότι δεν επέστρεφε κάποιος μόνο για δουλειά. Επιστρέφεις επειδή πιστεύεις ότι υπάρχει μια καλή μακροπρόθεσμη προοπτική όσον αφορά το πώς θα τα πάει η χώρα. Έτσι, το brain drain αντιστρέφεται. Πάντα θα υπάρχουν άνθρωποι που θα μεταναστεύουν, αυτό είναι φυσικό.
Θέλω να πω, ζούμε στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, αλλά εμείς προσφέρουμε σε περισσότερους ανθρώπους ευκαιρίες. Όταν μιλάω με τις μεγάλες εταιρείες που πλέον επενδύουν στην Ελλάδα, ξένες εταιρείες, για παράδειγμα η Pfizer είχε δημιουργήσει ένα μεγάλο κέντρο δεδομένων στη Θεσσαλονίκη, προσέλαβαν περισσότερα από 1.000 άτομα. Σε σημαντικό βαθμό τα βιογραφικά που έλαβαν είναι από Έλληνες που θέλουν να επιστρέψουν. Αν βρεθεί, λοιπόν, μια καλή δουλειά στην Ελλάδα, όλοι θέλουν να επιστρέψουν, θέλω να πω, άνθρωποι θέλουν να επιστρέψουν. Η Ελλάδα είναι ένα υπέροχο μέρος για να ζήσει κανείς.
Ωστόσο, ασφαλώς, πρέπει να αντιμετωπίσουμε ζητήματα που αφορούν στην ποιότητα της υγειονομικής περίθαλψης ή την ποιότητα της εκπαίδευσης. Αυτά είναι πραγματικά ζητήματα. Οι κοινωνικές υπηρεσίες βελτιώνονται, αλλά όχι όσο γρήγορα θα θέλαμε.
Rory Stewart: Μια από τις μεγάλες ανησυχίες είναι γύρω από την παραγωγικότητα. Σίγουρα, η εμπειρία στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες είναι ότι ξοδεύουμε όλο το χρόνο μας λέγοντας ότι πρέπει να λύσουμε το θέμα της παραγωγικότητάς μας, οι πιο έξυπνοι οικονομολόγοι στον κόσμο εκπονούν προτάσεις και η παραγωγικότητα δεν βελτιώνεται όσο γρήγορα θα θέλαμε. Ποιο είναι το πρόβλημα; Και γιατί η παραγωγικότητα -αυτή η κριτική δεν αφορά μόνο την Ελλάδα, είναι καταστροφική στο Ηνωμένο Βασίλειο-, τι είναι αυτό που κάνει τις οικονομίες αυτές να δυσκολεύονται πολύ να αυξήσουν την παραγωγικότητα;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Καταρχάς, θα έλεγα ότι στην Ελλάδα, υπήρχαν πολλά που μπορούσαν να γίνουν άμεσα όσον αφορά στην παραγωγικότητα. Για παράδειγμα: η πρώτη φάση της ψηφιοποίησης του κράτους μας, ακριβώς για να απλοποιήσουμε την αλληλεπίδραση μεταξύ πολιτών και επιχειρήσεων. Το κάναμε και ήταν μια τεράστια επιτυχία. Βελτιώθηκε. Βελτιώνει όντως την παραγωγικότητά, αν μιλάμε μια μικρή επιχείρηση και δεν χρειάζεται να στέκεται κάποιος επί ώρες σε μια ουρά, προσπαθώντας να κάνει μία συναλλαγή με το κράτος. Βασικά ζητήματα έπρεπε να λυθούν, και λύθηκαν. Ήταν μια πραγματική επανάσταση και άνθρωποι από όλους τους χώρους, ανεξαρτήτως εάν μας ψηφίζουν, μας δίνουν τα εύσημα για αυτόν τον ψηφιακό μετασχηματισμό.
Αλλά τώρα θα κοιτάξουμε το μέλλον. Θα αποτελέσει η Τεχνητή Νοημοσύνη έναν μεγάλο ενισχυτή σε αυτή την προσπάθεια; Μπορεί να είναι ένας τεράστιος ενισχυτής για την παραγωγικότητα της κυβέρνησης; Πώς λειτουργεί μία κυβέρνηση πιο αποτελεσματικά; Τι σημαίνει αυτό για την παραγωγικότητα των δημοσίων υπαλλήλων; Πώς εφαρμόζονται κατάλληλα συστήματα αξιολόγησης του προσωπικού και των αμοιβών; Όλα αυτά ήταν σχετικά καινούργια για την Ελλάδα. Πιστεύω ότι έχουμε πολύ έδαφος να καλύψουμε σε ό,τι αφορά την παραγωγικότητα και κινούμαστε προς αυτή την κατεύθυνση.
Βέβαια, οι χώρες που θα αγκαλιάσουν την ΤΝ ως πραγματικό εργαλείο δημόσιας πολιτικής, θα διαχειρίζονται και τους κινδύνους. Μπορούμε να μιλήσουμε για τους κινδύνους, είναι πολλοί. Αλλά όταν κοιτάζω την ΤΝ, από κυβερνητική σκοπιά, βλέπω πολλές και σημαντικές ευκαιρίες. Για παράδειγμα, τεχνητή νοημοσύνη στην προστασία από πυρκαγιές, πρόβλεψη για το πώς θα συμπεριφερθεί μια φωτιά. Αρχίζει η αντιπυρική περίοδος.
Χρησιμοποιούμε την ΤΝ, για παράδειγμα, για να κυνηγήσουμε στοχευμένα τους συστηματικούς φοροφυγάδες. Μπορούμε να μιλάμε για ώρες για το τι μπορεί να κάνει η τεχνητή νοημοσύνη για τη βελτίωση της παραγωγικότητας. Καθώς είμαστε ενθουσιασμένοι με τη δημόσια πολιτική που βασίζεται σε δεδομένα, ασφαλώς πρέπει να χρησιμοποιούμε την ΤΝ όταν εφαρμόζουμε τις πολιτικές που θεωρούμε σωστές.
Alastair Campbell: Μπορώ να ανατρέξω σε κάτι που προηγήθηκε της τεχνητής νοημοσύνης κατά πολλούς, πολλούς αιώνες. Την τελευταία φορά που βρεθήκατε στο Ηνωμένο Βασίλειο, διατυπώσατε την πάγια θέση σας γι’ αυτά που εσείς ονομάζετε Γλυπτά του Παρθενώνα και εμείς αποκαλούμε Ελγίνεια Μάρμαρα, με αποτέλεσμα ο Πρωθυπουργός μας να αποφασίσει να μην σας συναντήσει την επόμενη μέρα. Αναρωτιέμαι, ποιες ήταν οι σκέψεις σας γι’ αυτό;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Ορθώς επισημάνετε ότι επανέλαβα το σταθερό μας επιχείρημα υπέρ της επανένωσης. Δεν χρησιμοποιώ τον όρο «επιστροφή». Πιστεύω ότι είναι σημαντικό να αντιληφθεί ο κόσμος ότι μιλάμε για την επανένωση ενός μνημείου, στην ολότητά του. Χρησιμοποιώ το παράδειγμα της Μόνα Λίζα, το οποίο νομίζω ότι είναι σχετικό. Δεν μπορείτε να κόψετε τη Μόνα Λίζα στη μέση, να πάρετε τη μισή στο Βρετανικό Μουσείο. Όμως, αυτό ακριβώς συνέβη με τα Γλυπτά του Παρθενώνα. Αρκεί να ρίξετε μια ματιά στο Μουσείο της Ακρόπολης για να καταλάβετε γιατί είναι σημαντικό να τα δείτε ενωμένα και in situ.
Επομένως, είπα ουσιαστικά αυτό που λέω πάντα, αλλά υποθέτω ότι αυτό προκάλεσε κάποιου είδους αντίδραση και η συνάντησή μου ακυρώθηκε την τελευταία στιγμή. Ωστόσο, αυτά τα πράγματα συμβαίνουν και σίγουρα δεν πρόκειται να επηρεάσει τις διμερείς σχέσεις μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ελλάδας.
Alastair Campbell: Όταν λέτε ότι αυτά τα πράγματα συμβαίνουν, εγώ σκέφτηκα ότι ήταν αρκετά ασυνήθιστο…
Κυριάκος Μητσοτάκης: Η αλήθεια είναι ότι δεν μου είχε ξανασυμβεί, από αυτή την άποψη ίσως δεν συμβαίνουν πολύ συχνά.
Rory Stewart: Αυτό είναι πολύ περίεργο, δεν είναι; Γιατί κατά μια έννοια, φαινομενικά, κάποιοι θα υπέθεταν ότι ο Rishi Sunak θα μπορούσε να είναι ένα πρόσωπο με το οποίο έχετε κάτι κοινό. Είναι πολύ έξυπνος, είχε υπόβαθρο στα χρηματοοικονομικά, είναι αρκετά τεχνοκρατικός, ενδιαφέρεται αρκετά για τα δεδομένα και την τεχνητή νοημοσύνη. Θα υπέθετε κανείς ότι θα είχατε πολλά κοινά.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Για να είμαι πολύ ειλικρινής μαζί σας, προσέβλεπα στη συνάντηση και τη συζήτηση, ξεκαθάρισα ότι η διμερής συνάντηση δεν θα αφορούσε τα Γλυπτά του Παρθενώνα. Είμαι σίγουρος ότι θα είχαμε πολλά να συζητήσουμε, οπότε δεν ξέρω αν θα έχω την ευκαιρία, ίσως τον συναντήσω κάποια στιγμή και θα μιλήσουμε.
Alastair Campbell: Λέτε ότι δεν επηρεάζει τις διμερείς σχέσεις, αλλά αποτελούν μέρος των προσωπικών μας σχέσεων. Αυτός ήταν που, θαρρώ, είχε αυτή την εριστική, παιδαριώδη αντίδραση. Και θα ήσασταν πολύ, πολύ επιεικής αν δεν σας ενοχλούσε αυτή η συμπεριφορά για κάποιο χρονικό διάστημα, κατά τη γνώμη μου.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Έχουμε μια τόσο σπουδαία σχέση μεταξύ των δύο λαών μας και των δύο χωρών μας. Αυτό είναι που πρέπει να κάνω, ειλικρινά. Δηλαδή, να μην το κρατάω, να μην το παίρνω προσωπικά. Πιστεύω ότι ένα από τα πράγματα που μαθαίνεις στην πολιτική είναι, εννοώ ότι μερικές φορές πρέπει να αφήνεις τις προσωπικές σου προτιμήσεις ή τις προσωπικές σου απόψεις στην άκρη. Αλλά πρόκειται για τη σχέση μεταξύ δύο χωρών που ήταν για πάντα πολύ καλοί φίλοι ουσιαστικά. Επομένως, εστιάζω πολύ σε αυτή τη σχέση. Θα το αφήσω αυτό πίσω μου.
Rory Stewart: Ας εξετάσουμε, καθώς πλησιάζουμε προς το τέλος, την άλλη πλευρά της προσωπικότητάς σας που αναδύεται, ως πολιτικός, ο τρόπος που είστε. Θα έβλεπα ότι αντιστέκεστε πολύ έντονα στην ιδέα του λαϊκισμού, αλλά παράλληλα, ως πολιτικός, πρέπει να είστε δημοφιλής. Επομένως, υποθέτω ότι κάνατε μία διαδρομή από το σημείο όπου πολίτες μπορεί να σας έβλεπαν ως ένα σχετικά ανέκφραστο, σοβαρό άτομο που προερχόταν από τον χώρο των οικονομικών, για να γίνετε περισσότερο ένας πολιτικός που είναι κοντά στον λαό. Ένα από τα πράγματα που κάνατε είναι ότι αγκαλιάσατε το TikTok. Θα ήθελα να σκεφτείτε λίγο τι μάθατε για το πώς -ακόμη και αν είστε κεντρώος, ακόμη και αν είστε αντιλαϊκιστής- πρέπει να επικοινωνείτε, να έχετε συναίσθημα, να έχετε αίσθηση του χιούμορ, ότι δεν είναι δυνατόν να έχουν όλα να κάνουν με ανταλλαγή εγγράφων από δεξαμενές σκέψης της Σουηδίας.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Δεχόμουν κριτική ότι ήμουν, μερικές φορές, πολύ θεωρητικός και ίσως όχι κάποιος που μπορεί να επικοινωνήσει εύκολα με τους πολίτες. Πάντα πίστευα ότι αυτό ήταν λάθος. Χρειάστηκε όμως πολύς χρόνος και πολλή προσπάθεια ώστε να γεφυρώσω αυτό το χάσμα και να αλλάξω αυτή την αντίληψη.
Ένας τρόπος για να γίνει αυτό ήταν να αφιερώνω πραγματικά πολύ χρόνο στο πεδίο. Με ευχαριστεί η άμεση επαφή με τους πολίτες. Πραγματικά. Μου αρέσει να περιοδεύω. Μου αρέσει να βγαίνω έξω. Δεν είναι βάρος για μένα. Μαθαίνω, προσπαθώ να έρχομαι σε επαφή, να γίνομαι καλύτερος στη συναναστροφή με τους πολίτες. Ξέρετε, κάνεις εκατοντάδες χειραψίες κάθε φορά και αυτό μπορεί να είναι μια αλληλεπίδραση 10 δευτερολέπτων με κάποιον, ανταλλάσσω πολλές χειραψίες, αλλά γι’ αυτό το ένα άτομο είναι ίσως μια μοναδική ευκαιρία στη ζωή του να συναντήσει τον Πρωθυπουργό, οπότε πρέπει να είσαι εκεί. Και μπορεί να είναι πολύ κουραστικό να το κάνεις σωστά.
Ταυτόχρονα, το TikTok ήταν μια αποκάλυψη με την έννοια ότι μου επέτρεψε να δείξω μια πλευρά της προσωπικότητάς μου, που όλοι όσοι με γνωρίζουν καλά ήξεραν ότι υπήρχε.
Πιστεύω ότι έχω αξιοπρεπή αίσθηση του χιούμορ. Δεν παίρνω τον εαυτό μου πάντα πολύ σοβαρά. Μπορώ να μιλήσω και για άλλα πράγματα, όχι μόνο για την πολιτική. Θεωρώ τον εαυτό μου αρκετά συνηθισμένο όσον αφορά στα ενδιαφέροντά μου. Έχω μια ζωή έξω από την πολιτική. Θα έχω μια ζωή μετά την πολιτική. Το TikTok μου έδωσε αυτή την ευκαιρία να δείξω αυτή την πλευρά της προσωπικότητάς μου.
Είναι αρκετά ενδιαφέρον ότι κατά κάποιο τρόπο δούλεψε για μένα. Άλλοι άνθρωποι το δοκίμασαν και απέτυχαν πλήρως, ίσως επειδή δεν ταίριαζε στο στυλ τους. Δεν χρειάζεται να είναι απαραίτητα το TikTok. Πρόκειται, ίσως, για το μέσο κοινωνικής δικτύωσης της περιόδου αυτής. Ίσως αύριο να είναι κάτι άλλο.
Υπάρχει όμως μια πλευρά μας που οι άνθρωποι θέλουν πραγματικά να γνωρίσουν; Ναι, για πρώτη φορά, αισθάνομαι ότι οι άνθρωποι κατάλαβαν ποιος πραγματικά είμαι, όχι μόνο ένας πολιτικός, αλλά και ένας άνθρωπος. Θεωρώ ότι είναι σημαντικό για τους ανθρώπους να καταλάβουν ότι πίσω από το αξίωμα, τη λαμπρότητα και την αίγλη, είμαστε άνθρωποι. Έχουμε τα θέματά μας, μπορεί να έχουμε τα προβλήματά μας, έχουμε κακές μέρες, έχουμε καλές μέρες. Προσπαθούμε να κάνουμε το καλύτερο δυνατό σε μία δουλειά που πολλοί άνθρωποι ενδέχεται να θεωρούν σχεδόν αδύνατη.
Alastair Campbell: Ανησυχείτε ότι κάποιος που αρχίζει να σας γνωρίζει μέσω του TikTok, ότι αυτή είναι η μόνη του επαφή με την πολιτική, και ότι ως εκ τούτου τροφοδοτεί αυτή την αίσθηση της απομάκρυνσης από αυτό που εσείς και εγώ ξέρουμε ότι η πολιτική είναι πραγματικά, το οποίο δεν είναι απλά μερικά σύντομα βίντεο.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Αυτό είναι ένα καλό ερώτημα. Αν τα TikToks μου ήταν μόνο χιουμοριστικά, θα είχες δίκιο. Αλλά ποιο είναι το κόλπο; Το κόλπο είναι να κάνεις τον κόσμο να ασχοληθεί, αλλά στη συνέχεια να επικοινωνήσεις και σοβαρά μηνύματα. Μπορείς να επικοινωνήσεις μια σοβαρή πρωτοβουλία σε ένα βίντεο διάρκειας ενός λεπτού. Πρέπει να σεβαστώ το γεγονός ότι μπορεί η διάρκεια της προσεκτικής θέασης να είναι ένα λεπτό και όχι μία ώρα. Κατά τον ίδιο τρόπο που ίσως δεν θα καθίσουν όλοι να παρακολουθήσουν αυτό το πολύ ενδιαφέρον podcast.
Alastair Campbell: Θα εκπλαγείτε από το πόσοι άνθρωποι θα το παρακολουθήσουν μέχρι το τέλος…
Κυριάκος Μητσοτάκης: Χαίρομαι. Αλλά ακόμα και αν έχουν ένα λεπτό στη διάθεσή τους, μπορώ να χρησιμοποιήσω αυτό το λεπτό για να τους πω κάτι που είναι σημαντικό γι’ αυτούς. Δεν είναι, λοιπόν, μόνο κάτι πιο χαλαρού ύφους. Αυτό είναι ίσως το «τέχνασμα» για να ενδιαφερθούν οι πολίτες, αλλά είναι επίσης μια ευκαιρία να καταλάβουν ποιοι είμαστε πραγματικά.
Rory Stewart: Η τελευταία μου ερώτηση: εκπροσωπείτε έναν πολύ ελκυστικό τύπο πολιτικής για εμένα. Προέρχομαι από την κεντροδεξιά, θαυμάζω τις πολιτικές σας, θαυμάζω τις κοινωνικές – φιλελεύθερες πολιτικές σας, θαυμάζω τις οικονομικές σας πολιτικές, τις πολιτικές για την ανάπτυξη. Μου αρέσει ακόμη και αυτό που κάνετε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αλλά υπάρχει η αίσθηση ότι μερικές φορές αυτό το είδος κεντρώας πολιτικής μπορεί να μοιάζει με είδος υπό εξαφάνιση. Με ενδιαφέρει λοιπόν να δω ποιο είναι το μανιφέστο σας για το πώς θα αποτρέψουμε, στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη, την ολοένα και μεγαλύτερη πόλωση, τις ολοένα και πιο λαϊκιστικές πολιτικές, που εκπορεύονται από κάποιους βαθιά δομικούς παράγοντες, που δίνουν πλεονέκτημα στους λαϊκιστές έναντι των κεντρώων.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Ίσως θα ήταν αλαζονικό ή απρεπές εκ μέρους μου να προσπαθήσω να αντλήσω διδάγματα που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν καθολικά, με βάση την ελληνική εμπειρία. Για παράδειγμα, στην Ελλάδα έχουμε έναν εκλογικό νόμο, διότι οι εκλογικοί νόμοι είναι απολύτως καίριας σημασίας -και δεν αναγνωρίζονται ως προς τη διασφάλιση ή μη της πολιτικής σταθερότητας. Έχουμε κοινοβουλευτική πλειοψηφία, που σημαίνει ότι μπορούμε να κινηθούμε με ταχύτητα. Μερικές φορές κοιτάζω τους ομολόγους μου και έχουν τέσσερις, πέντε, έξι εταίρους σε κυβερνήσεις συνασπισμού, τότε μονολογώ «Θεέ μου, πώς θα παίρνουν αποφάσεις;». Αυτό επίσης περιπλέκει ιδιαίτερα τη λειτουργία μιας κυβέρνησης.
Rory Stewart: Για τους «σπασίκλες», ο εκλογικός νόμος προβλέπει ότι αν εξασφαλίσεις τις περισσότερες ψήφους, μπορείς να πάρεις άλλες 50 έδρες.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Παίρνεις ένα μπόνους. Πρέπει να είσαι πάνω από ένα συγκεκριμένο όριο, τότε παίρνεις κι ένα μικρό ποσοστό από τις έδρες που δεν κατανέμονται αναλογικά. Ουσιαστικά πηγαίνουν στο πρώτο κόμμα. Εμείς ήμασταν στο 40%, το οποίο εξακολουθεί να είναι ένα πολύ υψηλό όριο. Δεν είναι πολλά κόμματα που βρίσκονται στο 40%, αλλά…
Alastair Campbell: Στο Ηνωμένο Βασίλειο αυτό εξασφαλίζει μια αξιοπρεπή πλειοψηφία.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Με ποσοστό 40%, καταφέραμε να έχουμε μια αρκετά μεγάλη πλειοψηφία. Αν ήμασταν στο 35% δεν θα μπορούσαμε να το κάνουμε αυτό. Άρα, θεωρώ ότι είναι ένα καλό σύστημα, έχει υπηρετήσει καλά την Ελλάδα. Αλλά όταν κοιτάζω το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, επειδή επίκεινται ευρωπαϊκές εκλογές, ναι, νομίζω ότι υπάρχουν μαθήματα που μπορούμε να αντλήσουμε από την Ελλάδα. Αυτή η «τριγωνοποίηση» για την οποία μίλησα, θεωρώ ότι είναι κάτι που μοιράζομαι με άλλους ηγέτες που προσπαθούν να κερδίσουν εκλογές. Έχουμε πολλά περισσότερα μέλη του ΕΛΚ, της κεντροδεξιάς οικογένειας δηλαδή, στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο πλέον. Μπορεί να ανέλθουν στα 13. Πριν από πέντε χρόνια ήμασταν λιγότεροι.
Πιστεύω ότι αν το ΕΛΚ, η κεντροδεξιά, τα πάει καλά στην Ευρώπη, και αν δεν μπορεί να γίνει κάτι στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο χωρίς τη συνετή κεντροδεξιά, αν μπορέσουμε να συμφωνήσουμε σε αυτό, πιστεύω ότι αυτό θα είναι σημαντικό για την Ευρώπη κατά τον επόμενο κύκλο. Επομένως, δεν είμαι απαισιόδοξος για το μέλλον των λογικών πολιτικών που βασίζονται σε δεδομένα και είναι προσανατολισμένες στα αποτελέσματα. Αν μη τι άλλο, ίσως οι άνθρωποι μπορούν να δουν το ελληνικό παράδειγμα και να αισθανθούν λίγο πιο αισιόδοξοι για τις πιθανότητές τους στην αντιμετώπιση των λαϊκιστών.
Alastair Campbell: Η τελευταία μου ερώτηση: βλέπω πίσω σας μερικές φωτογραφίες, δικές σας και της οικογένειάς σας. Είναι πιθανό τα παιδιά σας να ασχοληθούν με την πολιτική;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Δεν το γνωρίζω. Η κόρη μου είναι 27 ετών, ο γιος μου είναι 26 ετών και η μικρότερη κόρη μου είναι 21 ετών. Είναι όλοι ενεργοί πολίτες. Θα τους έδινα την ίδια συμβουλή που μου έδωσαν οι γονείς μου: να κάνετε ό,τι σας κάνει ευτυχισμένους, αλλά κατανοώντας ότι, καταρχάς, η πολιτική δεν έχει να κάνει μόνο με τις εκλογές. Το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε σήμερα στην πολιτική είναι το γεγονός ότι η νεότερη γενιά, έξυπνοι άνθρωποι, δεν θέλουν να ασχοληθούν με την πολιτική. Είναι γεγονός. Η πολιτική δεν είναι ελκυστική και αυτό έχει να κάνει σε μεγάλο βαθμό με την τοξικότητα του δημόσιου διαλόγου. Οι άνθρωποι απλά δεν είναι πρόθυμοι να βιώσουν τη «σταύρωση» της δημόσιας ζωής τους, της προσωπικής τους ζωής, της ιδιωτικής τους ζωής, μέσω της κοινωνικής δικτύωσης. Η οικογένειά μου, αυτοί είναι οι αληθινοί ήρωες επειδή… Έχουν τις καριέρες τους, η καριέρα της γυναίκας μου, ή οι καριέρες των παιδιών μου, που μπορεί να περιορίζονται από το γεγονός ότι κάνω αυτό που κάνω, επειδή ως πρόσωπα έχουν μία έκθεση. Επομένως, στο τέλος της ημέρας, πρόκειται για μια οικογενειακή απόφαση. Δεν μπορείς να ασχοληθείς με την πολιτική αν δεν έχεις την οικογένειά σου στο πλευρό σου. Και είμαι πολύ ευγνώμων στην οικογένειά μου, στη σύζυγό μου και στα παιδιά μου, για την στήριξη που μου παρέχουν.
Αλλά αυτό οδηγεί σε ένα ευρύτερο ερώτημα. Έχουμε ήδη το αντίθετο πρόβλημα: οι καλύτεροι και εξυπνότεροι, σε αντίθεση με ό,τι συνέβη, για παράδειγμα, μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, δεν ενδιαφέρονται για την πολιτική. Πρέπει να κάνουμε την πολιτική και πάλι ενδιαφέρουσα και ελκυστική για εκείνους που πραγματικά αισθάνονται ότι μπορούν να επιφέρουν αλλαγή. Ίσως δεν αισθάνονται όλοι ότι μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο. Αλλά μερικές φορές μικρές αλλαγές, πολλές μικρές αλλαγές μπορούν να κάνουν μια μεγάλη αλλαγή, και τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν στην πολιτική.
Αυτή είναι η εμπειρία μου και αυτό είναι που μου δίνει την ενέργεια να ξυπνάω κάθε πρωί και να πηγαίνω στο γραφείο. Γιατί, μερικές φορές, υπάρχουν μέρες που τα πράγματα φαίνονται πολύ απελπιστικά, αλλά υπάρχουν πολλές μέρες που νιώθεις ότι μπορείς πραγματικά να κάνεις μικρές αλλαγές που επηρεάζουν τις ζωές των ανθρώπων προς το καλύτερο.
Alastair Campbell: Θέλω να σας κάνω την τελευταία, τελευταία ερώτηση. Όταν ταξιδεύετε συναντάτε ηγέτες και πηγαίνετε στις Συνόδους Κορυφή της ΕΕ ή του ΝΑΤΟ. Όταν μπαίνετε στην αίθουσα με άλλους ηγέτες, αισθάνεστε ότι γενικά συναντάτε αντιλαϊκιστές ή λαϊκιστές σε θέσεις εξουσίας;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Θα έλεγα ότι, μιλώντας για την Ευρωπαϊκή Ένωση, επειδή έχουμε πολύ έντονη αλληλεπίδραση με τα μέλη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, γνωριζόμαστε πολύ καλά μεταξύ μας. Υπενθυμίζουμε στον κόσμο ότι είμαστε μόνοι μας στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, δίχως συμβούλους. Εμείς οι 27 θα πρέπει να πάρουμε τις αποφάσεις. Θα έλεγα ότι οι συνάδελφοί μου είναι, στη συντριπτική τους πλειονότητα, λογικοί και ικανοί ηγέτες, που προσπαθούν να κάνουν το καλύτερο για τους λαούς τους. Μπορεί να υπάρχουν εξαιρέσεις. Αυτή είναι όμως η δική μου εμπειρία. Έχω συμμετάσχει σε πάρα πολλές συνεδριάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου πλέον. Γίνομαι ένα από τα πιο έμπειρα μέλη του Συμβουλίου. Σίγουρα έτσι αισθάνομαι. Αυτοί οι άνθρωποι, νοιάζονται γι’ αυτό που κάνουν, νοιάζονται για τους πολίτες τους. Νοιάζονται επίσης για την Ευρώπη, διότι πρέπει να μπορείς να κάνεις και τα δύο για να καταλήξεις σε ευρωπαϊκές αποφάσεις.
Alastair Campbell: Σας ευχαριστούμε που μας αφιερώσατε τόσο πολύ από το χρόνο σας.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Σας ευχαριστώ και σας εύχομαι καλή διαμονή στην Αθήνα. Ίσως πείσετε κάποιους από τους ακροατές σας να έρθουν στην Ελλάδα για να περάσουν τις καλοκαιρινές τους διακοπές. Η χώρα προσφέρει εξαιρετικές ευκαιρίες για ωραίες διακοπές. Αυτό ίσχυε πάντα, αλλά τώρα ισχύει ακόμη περισσότερο.
Alastair Campbell: Ωστόσο, δεν θα μπορούν να παραμείνουν, να εργαστούν, να ταξιδεύουν και να ζουν ελεύθερα, όπως έκαναν παλαιότερα.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Πρέπει να περάσουν από ελέγχους, αλλά υποθέτω ότι είναι το τίμημα για τις αποφάσεις που ελήφθησαν.
Alastair Campbell: Αλλά το ξεπέρασα!
Rory Stewart: Το ξεπέρασε!
Κυριάκος Μητσοτάκης: Σας ευχαριστώ και πάλι γι’ αυτή την πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση.
Rory Stewart: Σας ευχαριστώ πολύ.
