Δέκα χρόνια μετά από την αρχή της κρίσης
Ναπολέων Λιναρδάτος
Στις 15 Σεπτεμβρίου 2008, η επενδυτική τράπεζα Lehman Brothers οδηγήθηκε στην πτώχευση. Ηταν το πρώτο σημαντικό γεγονός μιας κρίσης που θα φτάσει στην Ελλάδα δύο χρόνια μετά, με τα γνωστά αποτελέσματα. Ως αντίδοτο στην κρίση που ξέσπασε χρησιμοποιήθηκαν εκτενώς τα χαμηλά επιτόκια και η λεγόμενη «ποσοτική χαλάρωση».
Ποσοτική χαλάρωση είναι όταν η Κεντρική Τράπεζα αγοράζει κρατικά χρεόγραφα και άλλους τίτλους, με στόχο να επιτευχθεί μείωση των επιτοκίων και να αυξήσει τη ρευστότητα στις αγορές, αυξάνοντας την προσφορά χρήματος - ένα μέτρο που θεωρητικά θα ήταν προσωρινό, αλλά έγινε ίσως ο κύριος μοχλός «ανάπτυξης» αυτής της περιόδου.
Η Τουρκία έγινε καταναλωτής αυτής της πρωτοφανούς σε παγκόσμια κλίμακα ρευστότητας. Αυτή η κατανάλωση έφτασε σε επίπεδα εξάρτησης στον βραχυπρόθεσμο εξωτερικό δανεισμό σε δολάρια. Ολα έβαιναν καλώς, μέχρι που άρχισε η πτώση του εθνικού νομίσματος και, εν τω μεταξύ, είχες να αναχρηματοδοτήσεις περί τα 240 δισεκατομμύρια δολάρια τους επόμενους 12 μήνες - και τα συναλλαγματικά διαθέσιμα μπορεί να σου καλύψουν μόλις ενάμιση μήνα συναλλαγών.
Ο κύριος λόγος για αυτή την εξέλιξη δεν είναι τόσο οι κακές σχέσεις με τις ΗΠΑ λόγω της αιχμαλωσίας του Αμερικανού πάστορα όσο το γεγονός ότι η Αμερικανική Κεντρική Τράπεζα έχει αρχίσει εδώ και καιρό το «μάζεμα» αυτής της ρευστότητας. Χώρες με παρόμοιες εξαρτήσεις και μακροοικονομικά, όπως η Τουρκία, θα είναι τα επόμενα θύματα. Και αυτό το μάζεμα δεν γίνεται μόνο από την Αμερικανική Κεντρική Τράπεζα, αλλά την ακολουθούν η Ευρωπαϊκή και η Ιαπωνική - δηλαδή, οι μεγαλύτεροι παίκτες σε αυτό που θα λέγαμε «παγκόσμια ρευστότητα».
Η Ιταλία, η Ισπανία, η Πορτογαλία, ακόμα και η Γαλλία βρίσκονται σε πολύ επικίνδυνη θέση αν ξεσπάσει νέα κρίση, που, από τις λεγόμενες «αναδυόμενες οικονομίες», θα βρει τελικά στόχο και πάλι στην πολύ ευαίσθητη πολιτικά και οικονομικά ευρωζώνη. Και φυσικά, όλοι έχουμε μια ιδέα για το τι μπορεί να γίνει στην Ελλάδα, ειδικά τώρα, που οι πιστωτές μάς έκοψαν τη χρηματοδότηση αλλά μας άφησαν την επιτήρηση.
Η ποσοτική χαλάρωση ήταν η εύκολη λύση. Εδινε στην πολιτική τάξη τη δυνατότητα να παρουσιάζει μια κάποια ανάκαμψη, χωρίς να την υποχρεώνει να κάνει τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις για να αρχίσει η Ευρώπη να παράγει πλούτο ξανά. Κάποτε, η κυρία Μέρκελ είχε πει ότι η Ευρώπη είναι το 25% της παγκόσμιας οικονομίας, αλλά πληρώνει το 50% των κοινωνικών δαπανών παγκοσμίως.
Τα δεδομένα της πραγματικότητας είναι ξεροκέφαλα, όπως συχνά ανέφερε μια άλλη κυρία. Και αυτή η μεγάλη διαφορά μεταξύ αυτού που παράγουμε και αυτού που καταναλώνουμε θα έρθει η στιγμή που θα πρέπει να ισορροπήσει. Το «μπάλωμα» της ποσοτικής χαλάρωσης αρχίζει να ξεφτίζει.
Το αριστερό ηθικό πλεονέκτημαΝαπολέων Λιναρδάτος
Στην ταινία «Τρελός είμαι, ό,τι θέλω κάνω», ο Στάθης Ψάλτης κυκλοφορεί με ένα πιστοποιητικό τρέλας, που του δίνει τη δυνατότητα να προξενεί τον μέγιστο φόβο στον στόχο του, έχοντας ταυτόχρονα και το προνόμιο του ακαταδίωκτου. Με ένα παρόμοιο πιστοποιητικό κυκλοφορεί η εγχώριος Αριστερά, το λεγόμενο «αριστερό ηθικό πλεονέκτημα».
Το αριστερό ηθικό πλεονέκτημα καθιερώθηκε στα χρόνια της Μεταπολίτευσης και είχε ως ηθική και ιστορική βάση τους λεγόμενους «αγώνες της Αριστεράς». Το γεγονός ότι αυτοί οι αγώνες της Αριστεράς είχαν ως επιδίωξη την κατάργηση της δημοκρατίας και την επιβολή ενός κόκκινου ολοκληρωτισμού δεν είχε καμία σημασία.
Η απλή αναφορά σ’ αυτό το δεδομένο έφερνε την κατηγορία παρακίνησης μίσους και διχασμού. Και έτσι, ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά του αριστερού ηθικού πλεονεκτήματος έγινε το δικαίωμα στην επιλεκτική επιλογή των γεγονότων. Τα γεγονότα, τα δεδομένα της πραγματικότητας, έχουν αξία και είναι ανακοινώσιμα εφόσον δεν αντικρούουν το πολιτικό αφήγημα του καθεστώτος. Κάτι κρίνεται ως αληθές σύμφωνα με τη χρησιμότητα που έχει στη γενικότερη επικοινωνιακή στρατηγική. Υπέρτατη αλήθεια είναι οι σκοποί και οι στόχοι του κόμματος, και σ’ αυτούς πρέπει να προσαρμόζεται η παρουσίαση της πραγματικότητας.
Το «έχουμε την κυβέρνηση, αλλά όχι την εξουσία» πηγάζει από την παραπάνω κατανόηση του αριστερού ηθικού πλεονεκτήματος. Για να ευοδωθεί το κυβερνητικό έργο, η ολοκληρωτική κατοχή της εξουσίας είναι αναγκαία. Αστικές εμμονές, όπως ο διαχωρισμός των εξουσιών, η ελευθερία γνώμης, η ανεξαρτησία των ΜΜΕ, είναι εμπόδια για τον μετασχηματισμό της κοινωνίας.
Αριστερό ηθικό πλεονέκτημα είναι να μπορείς να στέλνεις τα δικά σου παιδιά σε ιδιωτικό σχολείο, ενώ καταδικάζεις τα παιδιά του μικρομεσαίου στο κρατικό μονοπώλιο, όπου η αριστεία ορίζεται ως ρετσινιά.
Είναι να μπορείς να χώνεις το χέρι σου όλο και πιο βαθιά στην τσέπη του πολίτη και, όταν αυτός αντιδρά, να τον επικρίνεις για απληστία, ενώ, όταν εσύ ξοδεύεις τον κόπο του για προσωπικό και κομματικό όφελος, το βαφτίζεις ευαισθησία και κοινωνική δικαιοσύνη. Αριστερό ηθικό πλεονέκτημα είναι να δίνεις στην εκατομμυριούχο υπουργό σου επίδομα ενοικίου, ενώ στη χήρα με δύο παιδιά του σμηναγού που χάθηκε εν ώρα υπηρεσίας βγάζεις σύνταξη 430 ευρώ.
Αριστερό ηθικό πλεονέκτημα είναι να μπορείς να παραβλέπεις το ανήθικο των πράξεών σου, γιατί προσδοκάς μια κοινωνία όπου μόνο το κράτος θα έχει ηθικές επιλογές. Είναι να μπορείς να δικαιολογείς τις γενοκτονίες, την καταπίεση και τη δυστυχία των καθεστώτων που υποστηρίζεις, γιατί ελπίζεις ότι κάποια ημέρα θα τα καταφέρουν.
Αριστερό ηθικό πλεονέκτημα είναι να προσπαθείς να βγάλεις από τη φυλακή κατά συρροήν δολοφόνους γιατί σκότωναν με αριστερά κριτήρια, αλλά να κατηγορείς τα θύματα μιας πυρκαγιάς γιατί θολώνουν το «έργο» του καθεστώτος.