Το Συμβούλιο κατέληξε σε προσωρινή συμφωνία με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο επί νέας νομοθετικής πράξης για την προστασία της ελευθερίας και της πολυφωνίας των μέσων ενημέρωσης και για τη διαφύλαξη της συντακτικής ανεξαρτησίας στην ΕΕ. Ο ευρωπαϊκός κανονισμός για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης θα θεσπίσει ένα κοινό πλαίσιο για τις υπηρεσίες μέσων ενημέρωσης στην εσωτερική αγορά της ΕΕ και θα εισαγάγει μέτρα για την προστασία των δημοσιογράφων και των παρόχων υπηρεσιών μέσων ενημέρωσης από πολιτικές παρεμβάσεις, ενώ παράλληλα θα διευκολύνει τη διασυνοριακή τους δραστηριοποίηση εντός της ΕΕ. Οι νέοι κανόνες θα κατοχυρώνουν το δικαίωμα των πολιτών να έχουν πρόσβαση σε δωρεάν και πολυφωνική ενημέρωση και θα καθορίζουν την ευθύνη των κρατών μελών να παρέχουν τις συνθήκες και το πλαίσιο που απαιτούνται για την προστασία του δικαιώματος αυτού.
Δεν μπορεί να υπάρξει δημοκρατία χωρίς ελεύθερα, ανεξάρτητα και πολυφωνικά μέσα ενημέρωσης. Η σημερινή συμφωνία επιβεβαιώνει τη θέση της ΕΕ στην παγκόσμια πρωτοπορία όσον αφορά την προστασία των δημοσιογράφων, την εγγύηση της ανεξαρτησίας των παρόχων υπηρεσιών μέσων ενημέρωσης και τη διασφάλιση της πρόσβασης των πολιτών σε ευρύ και ποικίλο φάσμα αξιόπιστων ειδησεογραφικών πηγών.Ernest Urtasun i Domènech, Υπουργός Πολιτισμού της Ισπανίας
Αυξανόμενες απειλές για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης
Ο προτεινόμενος κανονισμός απαντά στις αυξανόμενες ανησυχίες εντός της ΕΕ σχετικά με την πολιτικοποίηση των μέσων ενημέρωσης και την έλλειψη διαφάνειας όσον αφορά την ιδιοκτησία των μέσων ενημέρωσης και την κατανομή κρατικών διαφημιστικών κονδυλίων σε παρόχους υπηρεσιών μέσων ενημέρωσης. Επιδιώκει να θεσπίσει διασφαλίσεις για την καταπολέμηση των πολιτικών παρεμβάσεων στις συντακτικές αποφάσεις τόσο των ιδιωτικών όσο και των δημόσιων παρόχων μέσων ενημέρωσης, για την προστασία των δημοσιογράφων και των πηγών τους, καθώς και για την εγγύηση της ελευθερίας και της πολυφωνίας των μέσων ενημέρωσης.
Νέο Συμβούλιο Υπηρεσιών Μέσων Ενημέρωσης
Ο κανονισμός για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης βασίζεται στις διατάξεις της οδηγίας του 2018 για τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων και διευρύνει το πεδίο εφαρμογής της, ώστε να συμπεριλάβει το ραδιόφωνο και τον Τύπο. Ειδικότερα, θεσπίζει ένα ανεξάρτητο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Υπηρεσιών Μέσων Ενημέρωσης, το οποίο έρχεται να αντικαταστήσει την ομάδα των ευρωπαϊκών ρυθμιστικών αρχών (ERGA) που έχει συσταθεί βάσει της προαναφερόμενης οδηγίας. Το όργανο αυτό, που θα απαρτίζεται από εθνικές αρχές αρμόδιες για τα μέσα ενημέρωσης, θα συμβουλεύει και θα στηρίζει την Επιτροπή για την προώθηση της συνεπούς εφαρμογής βασικών διατάξεων του νέου κανονισμού και της υφιστάμενης οδηγίας σε όλα τα κράτη μέλη, μεταξύ άλλων γνωμοδοτώντας και βοηθώντας την Επιτροπή να καταρτίζει κατευθυντήριες γραμμές.
Κύρια στοιχεία του συμβιβαστικού κειμένου
Το συμβιβαστικό κείμενο που συμφωνήθηκε προσωρινώς μεταξύ των συννομοθετικών οργάνων διατηρεί τη φιλοδοξία και τους στόχους της πρότασης της Επιτροπής, μεριμνώντας παράλληλα ώστε η νέα νομοθετική πράξη να συνάδει με την ισχύουσα νομοθεσία της ΕΕ, να σέβεται τις εθνικές αρμοδιότητες στον τομέα αυτό και να επιτυγχάνει τη σωστή ισορροπία μεταξύ της αναγκαίας εναρμόνισης και του σεβασμού των εθνικών διαφορών.
Ειδικότερα, η προσωρινή συμφωνία:αποσαφηνίζει την ευθύνη των κρατών μελών να εγγυώνται την πολυφωνία, την ανεξαρτησία και την ορθή λειτουργία των δημόσιων παρόχων μέσων ενημέρωσης που δραστηριοποιούνται εντός των συνόρων τους
ορίζει την υποχρέωση των κρατών μελών να εγγυώνται την αποτελεσματική προστασία των δημοσιογράφων και των παρόχων υπηρεσιών μέσων ενημέρωσης κατά την άσκηση της επαγγελματικής τους δραστηριότητας
απαγορεύει στα κράτη μέλη να χρησιμοποιούν μέτρα καταναγκασμού για να αποκτούν πληροφορίες σχετικά με δημοσιογραφικές πηγές ή εμπιστευτικές επικοινωνίες, εκτός από συγκεκριμένες περιπτώσεις
διευρύνει το πεδίο εφαρμογής των απαιτήσεων διαφάνειας, τόσο για τη διαφάνεια της ιδιοκτησίας, η οποία προτείνεται να ισχύει για όλους τους παρόχους υπηρεσιών μέσων ενημέρωσης, όσο και για την κρατική διαφήμιση, για την οποία περιορίζεται σημαντικά η δυνατότητα εθνικών εξαιρέσεων για μικρές οντότητες
παρέχει σαφέστερους κανόνες όσον αφορά τη σχέση μεταξύ των παρόχων πολύ μεγάλων επιγραμμικών πλατφορμών και των παρόχων υπηρεσιών μέσων ενημέρωσης που προσχωρούν σε μηχανισμό ρύθμισης ή αυτορρύθμισης για τον συντακτικό έλεγχο και τα δημοσιογραφικά πρότυπα στα κράτη μέλη, ώστε το περιεχόμενο που παρέχεται από παρόχους υπηρεσιών μέσων ενημέρωσης να αντιμετωπίζεται με ιδιαίτερη προσοχή
επιτρέπει στους παρόχους υπηρεσιών μέσων ενημέρωσης να αντιδρούν εντός 24 ωρών, ή νωρίτερα σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης, εάν μια πολύ μεγάλη επιγραμμική πλατφόρμα αποφασίσει να αφαιρέσει το περιεχόμενό τους λόγω ασυμβατότητας με τους όρους και τις προϋποθέσεις της
Η συμφωνία με το Κοινοβούλιο καθορίζει το πεδίο αρμοδιότητας του Συμβουλίου Υπηρεσιών Μέσων Ενημέρωσης ως προς τον συμβουλευτικό του ρόλο και ενισχύει την ανεξαρτησία του. Προβλέπει επίσης ότι το όργανο αυτό θα μπορεί να συγκροτήσει διευθύνουσα ομάδα, καθώς και να διαβουλεύεται με εκπροσώπους των μέσων ενημέρωσης για θέματα πέραν του πεδίου που καλύπτει ο τομέας των οπτικοακουστικών μέσων.
Τέλος, τα κράτη μέλη θα μπορούν να θεσπίζουν αυστηρότερους ή λεπτομερέστερους κανόνες από αυτούς που ορίζονται στα σχετικά μέρη του κανονισμού για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης.
Επόμενα βήματα
Η σημερινή προσωρινή συμφωνία πρέπει να εγκριθεί από το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο, αφού οριστικοποιηθεί το κείμενο σε τεχνικό επίπεδο. Στη συνέχεια, θα εκδοθεί τυπικά από τα δύο θεσμικά όργανα την άνοιξη του 2024. Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των δύο συννομοθετικών οργάνων ξεκίνησαν στις 19 Οκτωβρίου 2023 και ολοκληρώθηκαν σε πολιτικό επίπεδο με τη σημερινή συμφωνία.
Ιστορικό
Η ελευθερία και η πολυφωνία των μέσων ενημέρωσης κατοχυρώνονται στον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Ωστόσο, πρόσφατες εκθέσεις της Επιτροπής και του παρατηρητηρίου για την πολυφωνία στα μέσα ενημέρωσης έχουν αναδείξει ορισμένες ανησυχίες που εκφράζονται εντός της ΕΕ για ζητήματα όπως η πολιτικοποίηση των μέσων ενημέρωσης, η διαφάνεια της ιδιοκτησίας τους και η ανεξαρτησία των ρυθμιστικών αρχών που είναι αρμόδιες για αυτά.
Στις 16 Σεπτεμβρίου 2022, η Επιτροπή δημοσίευσε την πρότασή της σχετικά με κανονισμό για τη θέσπιση κοινού πλαισίου για τις υπηρεσίες μέσων ενημέρωσης στην εσωτερική αγορά. Η πρόταση κανονισμού προβλέπει νέους κανόνες για την προστασία της πολυφωνίας και της ανεξαρτησίας των μέσων ενημέρωσης στην ΕΕ. Το Συμβούλιο καθόρισε την εντολή του για διαπραγματεύσεις με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις 21 Ιουνίου 2023 και την αναθεώρησε στις 22 Νοεμβρίου 2023.